Lớp 12 - Trang 11

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Thanh Thảo từng tâm sự rằng ông rất ngưỡng mộ Lorca, rằng cả cuộc đời và sáng tác của người nghệ sĩ tài năng này đã gây cho ông nhiều xúc cảm và ấn tượng.
- Bài thơ Đàn ghì ta của Lorca đã ra đời từ kết quả của ấn tượng và nhận thức sâu sắc về Lorca của Thanh Thảo. Hình tượng Lorca đã trở thành hình tượng trung tâm của thi phẩm độc đáo này.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Môi trường đang kêu cứu: ô nhiễm tăng, chất lượng của các tài nguyên đất, nước, không khí đang suy giảm, cuộc sống con người đang bị đe doạ nghiêm trọng.
- Một trong những nhân tô dẫn tới sự suy giảm của chất lượng môi trường là nạn phá rừng.

Hướng dẫn làm bài:1. Giới thiệu- Xã hội hiện đại văn minh và xu thế thay đổi trong lối sống.- Sự cần thiết của việc trở lại với lối sống giản dị.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Sự phân hoá giàu nghèo và cách sống đúng của con người trong xã hội văn minh, hiện đại.
- Sự ra đời của quỹ vì người nghèo và sự cần thiết của việc nhận thức đầy đủ, đúng đắn về phong trào xã hội đầy tính nhân văn này.

Hướng dẫn làm bài
1. Giới thiệu
- Trong vở kịch Hồn Trương Ba - da hàng thịt, nhà văn Lưu Quang Vũ đã để nhân vật Trương Ba nói với Đế Thích rằng “Không thể bên ngoài một đằng, bên trong một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”. Đó là ước vọng khẩn thiết của Trương Ba sau một thời gian sống trong xác người hàng thịt, bị cái xác ấy làm cho thay đổi trở nên tồi tệ khiêến những người thân yêu lần lượt rời bỏ ông. Nỗi đau khổ tuyệt vọng đã khiến ông không muốn tiếp tục cuộc sống giả tạo, không được là mình.

Chẳng ai muốn làm hành khất
Tội trời đày ở nhân gian
Con không được cười giễu họ
Dù họ hôi hám úa tàn.
Nhà mình sát đường, họ đến
Có cho thì có là bao
Con không bao giờ được hỏi
Quê hương họ ở nơi nào.
Con chó nhà mình rất hư
Hễ thấy ăn mày là cắn
Con phải răn dạy nó đi
Nếu không thì con đem bán.
Mình tạm gọi là no ấm
Biết đâu cơ trời vần xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Biết đâu nuôi bố sau này...

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Trong các truyện dân gian xưa, ta có thể bắt gặp hình ảnh người bố ném đồng tiền vào lửa, dùng bó đũa để dạy con mình, ta cũng có thể bắt gặp hình ảnh người mẹ hy sinh bản thân mình cho con cái hay người con hiếu thảo vượt núi rừng đối mặt với hiểm nguy để tìm thuốc quý chữa bệnh cho cha mẹ... Động cơ thúc đẩy những hành động này chính là những tình cảm ruột thịt giữa các thành viên trong một gia đình.
- Nhìn vào thực tế đòi sống, ta có thể thấy rõ: gia đình luôn có một vai trò quan trọng.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Nói tới tương lai thông thường người ta hay nói tới những gì tốt đẹp và hoàn mĩ. Vì vậy, với nhiều người, khái niệm “tương lai” luôn được hình dung bằng tưởng tượng và khát vọng, đôi khi được lãng mạn hoá, lí tưởng hoá để trở nên hấp dẫn.
- Thực tế cho thấy, tương lai không chỉ là câu chuyện của mộng mơ và tưởng tượng. Tương lai còn gắn với những gì thiết thực của đời sống, là đích đến của một cuộc hành trình nên để đối vói nó, rất cần chuẩn bị những hành trang.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Thòi gian gần đây, dư luận xã hội và báo chí đã có không ít phản ứng trước một thực trạng trong đời sống xã hội: đó là tình trạng bằng cấp giả, ngồi nhầm lớp, tiêu cực trong thi cử... Sự tồn tại của hiện tượng này vừa gây mất niềm tin, vừa tạo đà cho sự xuống cấp của chất lượng giáo dục.
- Vấn đề trung thực trong học tập và thi cử không chỉ còn là vấn đề của riêng ngành giáo dục mà đã trở thành vấn đề chung của cả cộng đồng.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Trong cả quá trình lịch sử của dân tộc, con người Việt Nam đã chứng tỏ những phẩm chất tốt đẹp của mình, dũng cảm, xả thân khi chiến đấu với kẻ thù, cần cù bền bỉ trong lao động và không phải không có sự thông minh, sáng tạo trong cuộc sống.
- Tuy nhiên, khi xã hội phát triển, con người cần hình thành những phẩm chất mới để phù hợp với yêu cầu của tiến bộ xã hội. Nếu không làm được điều này, chính con người sẽ trở thành lực lượng cản trở sự tiến bộ ấy. Thực tế cho thấy, người Việt nam hiện nay có khá nhiều nhược điểm cần phải khắc phục, thay đổi.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Trong cuộc sống, không phải cái gì cũng có sẵn cho ta sử dụng. Và dẫu có, cái có ấy cũng không phải là vô tận. Vì vậy, xưa nay ý thức tiết kiệm đã ăn sâu trong tư duy và cách sống của những người tiến bộ.
“ Cha ông ta từng dạy con cháu: “buôn tàu bán bè không bằng ăn dè hà tiện”. Về vấn đề tiết kiệm, C.Mác đã có câu nói nổi tiếng: “Mọi tiết kiệm suy cho cùng là tiết kiệm thời gian”.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Nguyễn Tuân trước cách mạng là một nhà văn lãng mạn, sau cách mạng đã “lột xác” trỏ thành một cây bút tích cực phục vụ cho kháng chiến. Tuy nhiên, dù là nhà văn lãng mạn hay nhà văn cách mạng, chất “ngông” vẫn là nét độc đáo trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân. Ngông nên ngòi bút nghệ thuật đã tìm đến thể tuỳ bút như một tất yếu tự nhiên bởi chỉ ở thể loại này cá tính, phong cách nghệ thuật của ông mới có thể phát huy tận độ.

I. CÁC DẠNG ĐỀ CHÍNH
Nghị luận xã hội trong nhà trường phổ thông có ba dạng chính:
- Bàn về một vấn đề tư tưởng - đạo lí thông qua những nhận xét, phán đoán về tinh thần, tình cảm, tư tưởng, đạo lí, lối sống...
- Bàn về một hiện tượng, con người, sự việc có thật trong cuộc sống ở mọi phương diện, mọi khía cạnh của nó.
- Bàn về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học.
Mỗi dạng bài lại có những đòi hỏi và phương pháp triển khai riêng.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Cách mạng tháng 8 thành công, đất nước ta giành được độc lập song ngay lập tức phải đối mặt với âm mưu xâm lược của kẻ thù. Ngày 2/9/1945, trên quảng trường Ba Đình, Hồ Chủ tịch đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập để khẳng định nền độc lập của dân tộc Việt Nam, nêu cao truyền thống yêu nước, tinh thần chiến đấu và bảo vệ tới cùng nền độc lập ấy đồng thời tố cáo tội ác và ngăn chặn âm mưu tái chiếm của kẻ thù.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Nhận xét về Kim Lân, nhà văn Nguyên Hồng cho rằng Kim Lân là nhà văn “Một lòng đi về với đất, với người, với thuần hậu và nguyên thuỷ của cuộc sống”. Trong từng trang viết của Kim Lân người đọc có thể thấy được sự thận trọng và tấm lòng giàu yêu thương, sự hiểu biết và tài năng mô tả tâm lí, tình cảm con người, đặc biệt là người nông dân nghèo vốn hồn hậu chất phác mà rất nặng tình, nặng nghĩa.

Hướng dẫn làm bài:
l. Giới thiệu
- Nguyễn Trung Thành là một nhà văn của miền đất Tây Nguyên. Tác phẩrm của ông luỏn thể hiện sự gắn bó, hiểu biết đến tận cùng không chỉ thiên nhiên, con người mà còn là cội nguồn văn hoá Tây Nguyên kết tinh ở thiên nhiên ấy, con người ấy. Trong số những tác phẩm cùng viết về đề tài Tây Nguyên, Rừng xà nu nổi bật lên là một bản anh hùng ca về chủ nghĩa anh hùng; cách mạng và cuộc đấu tranh của người Tây Nguyên để bảo vệ sự sống của mình.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Truyện ngắn Vợ nhặt là một sáng tác thành công của Kim Lân và của văn xuôi sau kháng chiến chống Pháp. Sự thành công của truyện là ở chỗ: để phản ánh số phận bi thảm của người nông dân trong năm đói 1945 và khát vọng sống mạnh mẽ cùng những phẩm chất tốt đẹp, Kim Lân đã lựa chọn được một tình huống độc đáo: tình huống nhặt vợ.
- Câu chuyện nhặt vợ của anh Tràng dưới ngòi bút miêu tả của Kim Lân đã làm toả sáng vẻ đẹp rất người ở những con người đói khổ, đồng thời cũng khiến ý đồ tư tưởng của nhà văn được thể hiện trọn vẹn. Có được thành công ấy là nhờ ở tài năng nghệ thuật của Kim Lân trong triển khai tình huống.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
Tây Tiến là sáng tác tiêu biểu của đời thơ Quang Dũng và của thơ ca kháng chiến chống Pháp. Bài thơ thành công về nhiều mặt nhưng nét đặc sắc của nó chính là cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Kim Lân tuy viết không nhiều song được đánh giá là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của nền văn xuôi hiện đại. Mảng đề tài sở trường của ông là con người và cuộc sống ở làng quê Việt Nam, tuy nghèo song thuần hậu và ấm áp nghĩa tình.
- Truyện ngắn Vợ nhặt (rút từ tập Con chó xấu xí - 1962) khai thác một đề tài đã gây nhiều cảm xúc và suy nghĩ cho giới văn nghệ sĩ: đó là cuộc sống của người lao động trong thảm hoạ đói khát năm 1945. Bên cạnh những khám phá riêng, mới mẻ và sâu sắc về con người và cuộc sống năm đói, truyện ngắn còn thành công ở nghệ thuật viết truyện giản dị mà tài tình của ngòi bút Kim Lân.

Hướng dẫn làm bài
1. Giới thiệu
Tình cảm yêu nước và cảm hứng lãng mạn là những nội dung cơ bản của văn học Việt Nam những năm đầu kháng chiến chống Pháp. Điều đó có thể thấy trong 2 bài thơ được coi là xuất sắc của thơ ca thời kỳ này: Tây Tiến của Quang Dũng và Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Thanh Thảo là một trí thức giàu suy tư, trăn trở với các vấn đề xã hội và thời đại, cũng là một nhà thơ có những khám phá, sáng tạo riêng trong nghệ thuật thơ ca để đem đến cho thơ một mĩ cảm thật hiện đại.
- Lorca là nhà thơ Tây Ban Nha có khát vọng tự do và khát khao sáng tạo. Ông đã tự nguyện làm người du ca, mang theo cây đàn ghi ta cất lên những bài ca tranh đấu với chính quyền độc tài chuyên chế, giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương tha thiết của nhân dân. Chê độ phản động cực quyền thân phát xít đã giết Lorca song không giết nổi tiếng nói nghệ thuật của người nghệ sĩ ấy.

Hướng dẫn làm bài
1. Giới thiệu
Đề tài người lính là một đề tài lớn của văn học Việt Nam trong suốt 30 năm chiến tranh, bởi người lính chính là biểu tượng cao đẹp nhất của sức mạnh và tinh thần thời đại, là kết tinh vẻ đẹp của con người Việt Nam trong kháng chiến. Quang Dũng - một nhà thơ trẻ xuất hiện và khẳng định mình trong thơ ca kháng chiến chống Pháp đã đóng góp cho nên thơ Việt Nam bằng một thi phẩm xuất sắc về đề tài này.
- Khác với hình tượng người lính mang tầm vóc và tư thế ngang tầm lịch sử trong thơ Tố Hữu, hình tượng người lính bình dị chất phác mà đầy ắp nghĩa tình trong thơ Chính Hữu, Hồng Nguyên, người lính trong Tây Tiến của Quang Dũng có một vẻ đẹp thật độc đáo: vừa đời thường, vừa lẫm liệt, vừa mộng mơ, vừa hừng hực tráng chớ.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Tình yêu vẫn là đề tài muôn thuở của văn chương mọi thời đại) bởi đề cập đến nó là đề cập đến phần riêng tư mà cũng phong phú thẳm sâu nhất của đời sống tinh thần, tâm hồn của con người. Khi viết về tình yêu cũng là khi cái tôi nhà thơ bộc lộ mình trọn vẹn nhất.
- Như một lẽ tự nhiên, tình yêu bao giờ cũng gắn liền với nỗi nhớ, bởi thứ cảm xúc đặc biệt này nuôi dưỡng và làm nên sự sống của tình yêu. Cũng thể hiện nỗi nhớ trong tình yêu song Nguyễn Bính trong bài thơ Tương tư và Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng lại có những khám phá và thể hiện riêng để tự bộc lộ mình và chia sẻ niềm đồng cảm với những trái tim yêu.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Quang Dũng là một nhà thơ trẻ đầy tài hoa với một hồn thơ trung hậu, giàu tình yêu quê hương đất nước, rất nhạy cảm với vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước cũng như con người. Xuất hiện và khẳng định mình từ những ngày đầu kháng chiến chống Pháp, Quang Dũng đã đóng góp cho nền thơ ca kháng chiến một thi phẩm xuất sắc về đề tài người lính: bài thơ Tây Tiến. Viết về người lính bằng những kỉ niệm, những trải nghiệm của chính mình nên Quang Dũng đã tái hiện được một cách sinh động hình ảnh người lính trên nền thiên nhiên của một miền đất có nhiều nét độc đáo của Tổ quốc Việt Nam – miền Tây Bắc. Và thành công của Quang Dũng ở bài thơ này không chỉ ở chỗ ông tái hiện được vẻ đẹp độc đáo của người lính Tây Tiến mà còn ở những đoạn thơ xuất sắc về thiên nhiên Tây Bắc - một vùng đất vừa hiểm trở lại cũng vô cùng lãng mạn.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
Thần thoại Hy Lạp kể rằng, những nàng Muy-dơ (nữ thần Thơ ca) được thần Dớt trao cho nhiệm vụ cùng với A-pôn-lông (thần nghệ thuật và âm nhạc) chăm lo đời sống tinh thần của thế giới O-lanh-pơ và thế giới loài người. Vì thế, dưới sự chỉ huy của A-pôn-lông, các nàng Muy-dơ thường ca múa trong những bữa tiệc của các vị thần. Khi ấy, A-pôn-lông với khuôn mặt xinh đẹp, tươi như hoa nở, tay cầm đàn lia dẫn đầu đội đồng ca bước ra. Các nàng Muy-dơ theo sau trong trang phục lộng lẫy, đầu đội vòng hoa nguyệt quế, vừa đi vừa múa theo điệu nhạc... Nghĩa là từ những nhận thức sơ khai nhất của loài người, cái Đẹp đã đồng hành cùng nghệ thuật, thậm chí bản thân nghệ thuật đã chứa đựng cái Đẹp. Điều đó thật đúng với những “trang hoa”, “tờ hoa” mà Nguyễn Tuân đã cống hiến cho nền văn học Việt Nam.

Hướng dẫn làm bài
1. Giới thiệu
Nguyễn Tuân là một nhà văn tài năng với một phong cách độc đáo. Tác phẩm Người lái đò sông Đà trong tập tuỳ bút Sông Đà là kết quả của chuyến đi thực tế Tây Bắc trong và sau kháng chiến chống pháp. Tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân bởi nó vừa là một công trình khảo cứu công phu vừa là một áng văn giàu tính thẩm mĩ về con sông Đà, về những gì sinh sống trên và quanh con sông đó.

Trình bày cảm nhận của anh (chị) về đoạn thơ sau:
“Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung” (Việt Bắc – Tố Hữu)

Nhật kí trong tù là bức chân dung tự hoạ con người tinh thần của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Qua các bài thơ Chiều tối, Giải đi sớm và Mới ra tù tập leo núi, anh (chị) hãy làm sáng tỏ nhận định trên?

Trình bày cảm nhận của anh (chị) về đoạn thơ sau:
“Con gặp lại nhân dân như nai về suối cũ
Cỏ đón giêng hai chim én gặp mùa
Như đứa trẻ thơ đói lòng gặp sữa
Chiếc nôi ngừng bỗng gặp cánh tay đưa”
(Tiếng hát con tàu – Chế Lan Viên)

Phân tích sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài từ khi cô bị bắt làm con dâu gạt nợ trong nhà thống lí Pá Tra đến khi trốn khỏi Hồng Ngài.