Lớp 12 - Trang 10

VẾT NỨT VÀ CON KIẾN
Khi ngồi ở bậc thềm trước nhà, tôi nhìn thấy một con kiến đang tha chiếc lá trên lưng. Chiếc lá lớn hơn con kiến gấp nhiều lần.
Bò được một lúc, con kiến chạm phải một vết nứt khá lớn trên nền xi-măng. Nó dừng lại giây lát. Tôi nghĩ con kiến hoặc là quay lại, hoặc là nó sẽ một mình bò qua vết nứt đó. Nhưng không. Con kiến đặt chiếc lá ngang qua vết nứt trước, sau đó đến lượt nó vượt qua bằng cách bò lên chiếc lá. Đến bờ bên kia, con kiến lại tha chiếc lá và tiếp tục cuộc hành trình.
Hình ảnh đó bất chợt làm tôi nghĩ rằng tại sao mình không thể học loài kiến bé nhỏ kia, biến những trở ngại, khó khăn của ngày hôm nay thành hành trang quý giá cho ngày mai tươi sáng hơn.

Một buổi chiều đông lạnh giá, cùng với con gió mùa tràn về. Ngoài kia, sau ô cửa kính, tiếng gió cứ rít lên từng cơn ghê rợn. Những hạt mưa nhỏ bay trong gió cũng đủ làm cho cái lạnh đến tận xương tủy. Bất giác, một bông hồng đỏ thắm nghiêng ngả, rồi rụng hết cánh hoa trông thật tồi tệ. Tôi nhận ra rằng: Điều quan trọng của hoa là sống để làm đẹp cho đời, nở hoa khoe sắc thắm, làm mật nuôi ong. Một chú chim ướt cánh vội vàng bay về tổ cũng cho tôi thấy rằng: Chim sống để tự do bay nhảy, mang âm thanh của mình để tô đẹp cho bản nhạc cuộc sống. Vậy còn mình thì sao? Điều gì là quan trọng nhất trong cuộc sống của mình?

Nhận xét về Việt Bắc có ý kiến cho rằng “Đây là khúc ca nghĩa tình cách mạng” nhưng có ý kiến khác lại cho rằng “Đây là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ đậm đà tính dân tộc”. Ý kiến của anh/chị?
BÀI LÀM
Tố Hữu là nhà thơ của lý tưởng cộng sản, là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam. Ông là người viết sử bằng thơ với những chặng đường đầy vất vả gian lao nhưng rất đỗi hào hùng của dân tộc. “Việt Bắc” là bài thơ tiêu bIểu cho hồn thơ Tố Hữu được sáng tác nhân buổi chia tay lịch sử giữa cán bộ và nhân dân Việt Bắc vào tháng 10 -1954. Nhận xét về Việt Bắc có ý kiến cho rằng “Đây là khúc ca nghĩa tình cách mạng” nhưng có ý kiến khác lại cho rằng “Đây là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ đậm đà tính dân tộc”.

"Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than”.
(Ca dao)
Yêu chính là sự khởi đầu cho dòng nhịp đập thăng trầm của trái tim, có hạnh phúc và còn có cả khổ đau trong tình yêu. Chính vì thế bất chấp thời gian, văn chương của mọi thời đại vẫn đề cập đến tình yêu, chủ đề mãi giữ được sự hấp dẫn tươi mới như thuở ban đầu. Trong đó có nữ sĩ Xuân Quỳnh, một nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ nhà thơ trẻ thời kì chống Mĩ.

“Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói của tình cảm con người, là sự tự giãi bày và gửi gắm tâm tư” (Lê Ngọc Trà). Đúng thế, mỗi tác phẩm là một thông điệp nghệ thuật mang một chút gì đó lớn lao, mạnh mẽ, đau đớn, khát vọng, ước nguyện trong từng nhân vật mà tác giả muốn gửi gắm đến người đọc. Đối với tác phẩm “Hồn Trương Ba - da hàng thịt” cũng thế, một vở kịch nổi tiếng được Lưu Quang Vũ phát huy năng lực sáng tạo nghệ thuật, sáng tác ra vở kịch này nhằm người đọc về bản thể và cách sống của con người, cụ thể là sự gắn kết giữa thể xác và linh hồn. Thông qua nhân vật của tác phẩm, tác giả cho người đọc những cái nhìn mới mẻ triết lý về sự sống, lẽ sinh tồn. Cuộc sống thật sự ý nghĩa khi họ được sống vói chính mình.

Anh/chị đồng ý không?
BÀI LÀM
“Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả rập rờn
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều”.
(Tố Hữu)

Anh (chị) có suy nghĩ gì về ý kiến trên?
BÀI LÀM
Cách đây không lâu, cư dân mạng truyền tay nhau một đoạn clip tại một bến xe buýt ở Hà Nội. Nhân vật trong clip là một thanh niên gầy gò, gương mặt vô cùng khắc khổ, đã bị kẻ gian lấy cắp chiếc ví. Dẫu rằng, chiếc ví ấy không hề có tiền mà chỉ có một giấy phép lái xe, nhưng giấy phép lái xe này lại là một vật vô cùng có giá trị với người thanh niên ấy nên anh ta thảm thiết nhìn ra xung quanh van nài kẻ trộm: “Cho em xin… không có tiền đâu, chỉ có bằng lái xe thôi…”. Vậy mà trước hoàn cảnh đáng thương của anh thanh niên, không ai dám lên tiếng, không ai hỏi han hay có ý giúp đỡ người đàn ông tội nghiệp. Câu chuyện này để lại trong tôi nhiều suy nghĩ, suy nghĩ về cách sống và thái độ ứng xử của con người trong xã hội hiện nay. Cũng bàn về vấn đề này, Martin Luther King - nhà hoạt động nhân quyền Mĩ gốc Phi, từng đoạt giải Nobel Hòa Bình năm 1964, cho rằng: “Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa trước lời nói và hành động của kẻ xấu mà còn cả vì sự im lặng đến đáng sợ của người tốt”.

BÀI HỌC CHO TÌNH BẠN
Ở ngôi làng kia có một chú bé tuổi độ 16. Chú là một chú bé thông minh, tốt bụng, có những suy nghĩ khá sâu sắc so với lứa tuổi của chú. Thế nhưng, chú lại thiếu lòng tin và hay buồn rầu, chú luôn cảm thấy mình thiếu bạn…

Vợ nhặt của Kim Lân là bài ca ngợi ca về sức sống diệu kỳ của con người trong nạn đói. Hãy phân tích tác phẩm để làm rõ ý kiến trên. Liên hệ với hình tượng đoàn tàu trong Hai đứa trẻ (Ngữ văn 11, tập 1) để thấy được sức sống của con người Việt Nam nói chung.

Cuộc sống như đại dương mênh mông, như con sóng vội vàng tất bật tấp vào bờ và tan ra thành những phiến bọt biển, con người cũng như những con sóng nhỏ ấy, vội vã cuốn theo dòng xoáy của cuộc đời cùng bao cảm xúc vui buồn. Đại dương thì cũng có lúc lặng lẽ, những con sóng cũng có lúc thôi dữ dội đi, vậy trong chúng ta đã có ai từng dừng lại, thôi ồn ào và bon chen, tìm cho mình một khoảng lặng để yêu thương, tự cho phép mình “ sống chậm lại, yêu thương nhiều hơn”. Hãy thử một lần!

"Mỗi công dân đều có một dạng vân tay
Mỗi nhà thơ thứ thiệt có một dạng vân chữ”.
Không trộn lẫn..."
(Vân Chữ - Lê Đạt)

Cái "vân chữ ... không trộn lẫn" của nhà thơ hay của một nhà văn thứ thiệt mà Lê Đạt nói chính là phong cách tác giả, là sự thể hiện tài nghệ của người nghệ sĩ qua tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn cá nhân của tác giả. Ở đây, xin được nói đến nhà văn Kim Lân - một cây bút truyện ngắn bậc thầy. Ông là "nhà văn kỹ lưỡng, tinh tế trong việc lựa chọn chi tiết, kì khôi và tài hoa trong việc lựa chọn ngôn từ, hình ảnh" (Nguyên An). Hãy đến với nhân vật bà cụ Tứ trong tác phẩm "Vợ nhặt" của ông để thêm một lần nữa, khẳng định tài năng và sự cống hiến của Kim Lân đối với nên văn học nước nhà. Hình tượng nghệ thuật ấy cũng chính là thông điệp của tác già "Bà cụ Tứ là một người mẹ nông dân nghèo khổ nhưng giàu niềm tin vào cuộc sống".

Kim Lân là một nhà văn có nhiều trang viết gắn liền với hơi thở của vùng nông thôn Bắc bộ Việt Nam. Ông có nhiều tác phẩm viết về con người và mảnh đất này như : "Làng", "Vợ nhặt", "Con chó xấu xí"... Tác phẩm "Vợ nhặt" được trích từ tập truyện "Con chó xấu xí" là tác phẩm xuất sắc của Kim Lân. Tác phẩm vừa là bức tranh chân thực về nạn đói khủng khiếp năm 1945 vừa là bài ca ca ngợi về vẻ đẹp tình người và khát vọng sống, niềm tin vào tương lai của người lao động nghèo. Điều đó được thể hiện rõ nét nhất qua nhân vật người vợ nhặt. Về nhân vật này, có ý kiến cho rằng: Đó là người phụ nữ lao động nghèo, cùng đường và liều lĩnh. Nhưng ý kiến khác lại nhấn mạnh: Thị là người giàu nữ tính và khát vọng.

Con của những ngày lên ba chập chững những bước đầu đời. Con coi Mẹ là một bầu trời rộng lớn, là vị tiến sĩ tài ba. Thắc mắc gì, dù lớn, dù nhỏ, mẹ của con đều lần lượt giúp con tháo gỡ. Lớn lên chút nữa, nhà mình khấm khá hơn, bố mẹ mua máy tính cho con học hành. Từ đó, dường như con quên mất thói quen hỏi “Mẹ ơi, tại sao…?” mà con tưởng nó đã ngấm vào máu thịt con và trở thành phần không thể thiếu. Con bây giờ chỉ việc mở máy tính lên, gõ vài từ khóa là mọi điều đều được giải thích. Nhưng mẹ ạ, hôm nay con đã ngồi thật lâu, tìm kiếm thật lâu mà chẳng thể nào có được câu trả lời thỏa đáng: “Mẹ ơi, tại sao con người có đôi vai, là hai bên vai mẹ ạ, chứ chẳng phải một cái miệng, một bộ não hay một trái tim?”

Trong bài "Cảm nghĩ về truyện Vợ chồng A Phủ", Tô Hoài viết: "Nhưng điều kỳ diệu là dẫu trong cùng cực đến thế mọi thế lực của tội ác cũng không giết được sức sống con người. Lay lắt đói khổ”, nhục nhã, Mị vẫn sống, âm thầm, tiềm tàng, mãnh liệt." (Tác phẩm văn học 1930 - 1975, Tập hai, NXB Khoa học Xã hội,
1990. tr.71).
Phân tích nhân vật Mị trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ (đoạn trích được học) của Tô Hoài để làm sáng tỏ nhận xét trên.

Có thể nói đề tài về người phụ nữ như một mảnh vườn mà biết bao thi sĩ đã nhọc công cày xới, như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt chiều dài lịch sử nền văn học Việt Nam. Đại văn hào Nga Macxim Gorki đã viết: "Đời thiếu mẹ hiền, không phụ nữ/ Anh hùng, thi sĩ, hỏi còn đâu? ". Vâng, người phụ nữ có một vai trò vô cùng quan trọng trong xã hội. Họ là ai? Họ là những người mẹ nhân hậu, người vợ đảm đang, người tình chung thuỳ. Tuy hoàn cảnh, số phận là khác nhau nhưng ở họ đều toát lên những nét đẹp tâm hồn đáng quí của người phụ nữ Việt Nam. Hình ảnh của họ hiện lên trên biết bao trang thơ, trang văn đã đi vào lòng người đọc bao thế hệ.

Nguyễn Tuân và Hoàng Phủ Ngọc Tường là hai nhà văn có nhiều thiên tùy bút, bút ký mang sắc màu của cái tôi giàu tình yêu quê hương đất nước, con người qua nhũng câu chữ tài hoa. Nhùng trang viết ấy là nhùng điểm nhìn độc đáo về cành vật và con người mang hồn sông núi nước Nam ta. "Người lái đò Sông Đà" của Nguyễn Tuân và "Ai đã đặt tên cho dòng sông" của Hoàng Phủ Ngọc Tường là hai trong số những trang viết tài hoa đó. Cả hai tác phẩm đều bộc lộ cá tính và phong cách nghệ thuật độc đáo bậc nhất của Hoàng Phủ Ngọc Tường và Nguyễn Tuân.

Có hai hạt mầm nằm cạnh nhau trên một mảnh đất màu mỡ. Hạt mầm thứ nhất nói: Tôi muốn lớn lên thật nhanh. Tôi muốn bén rễ sâu xuống lòng đất và đâm chồi nảy lộc xuyên qua lớp đất cứng phía trên…
Tôi muốn nở ra những cánh hoa dịu dàng như dấu hiệu chào đón mùa xuân… Tôi muốn cảm nhận sự ấm áp của ánh mặt trời và thưởng thức những giọt sương mai đọng trên cành lá.
Và rồi hạt mầm mọc lên.
Hạt mầm thứ hai bảo:
– Tôi sợ lắm. Nếu bén những nhánh rễ vào lòng đất sâu bên dưới, tôi không biết sẽ gặp phải điều gì ở nơi tối tăm đó. Và giả như những chồi non của tôi có mọc ra, đám côn trùng sẽ kéo đến và nuốt ngay lấy chúng. Một ngày nào đó, nếu những bông hoa của tôi có thể nở ra được thì bọn trẻ con cũng sẽ vặt lấy mà đùa nghịch thôi. Không, tốt hơn hết là tôi nên nằm ở đây cho đến khi cảm thấy thật an toàn đã.
Và rồi hạt mầm nằm im và chờ đợi.
Một ngày nọ, một chú gà đi loanh quanh trong vườn tìm thức ăn, thấy hạt mầm nằm lạc lõng trên mặt đất bèn mổ ngay lập tức.
Thảo Nguyên (Theo The Seeds of Life)

Kim Lân không chỉ là cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam mà còn được mệnh danh là nhà văn của người nông dân. Ngòi bút tài hoa của ông thường hướng đến khám phá ngợi ca vẻ đẹp của người nông dân. "Vợ nhặt" là tác phẩm xuất sắc nhất của ông được trích từ tập truyện Con chó xấu xí. Với tình huống truyện độc đáo và đầy sáng tạo, ông đã chuyển tải thành công tư tưởng nghệ thuật của mình và làm sáng lên vẻ đẹp của tình người trong bức tranh hiện thực nạn đói 1945. Phải vậy chăng mà vừa có ý kiến cho rằng "Vợ nhặt là bài ca về sức sống dịu kì của con người trong nạn đói" vừa có ý kiến khác cho rằng "Truyện ngắn Vợ nhặt là thành công của tình huống truyện độc đáo".

"Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi. ”
(Tây Tiến - Quang Dũng)
Và:
"Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giáng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù.”
(Việt Bắc- Tố Hữu)

Hãy Phân tích Sóng - Xuân Quỳnh để chứng minh cho hai ý kiến trên.
BÀI LÀM
Nếu như Xuân Diệu được mệnh danh là "ông hoàng của thi ca tình yêu" thì Xuân Quỳnh xứng đáng được đánh giá là "nữ hoàng thơ tình". Nữ tác giả đã để lại cho đời những tác phẩm giàu nhân văn nói về tình yêu đôi lứa nồng thắm. Điểm đặc sắc trong thơ Xuân Quỳnh cũng chính là yếu tố tạo nên danh xung "nữ hoàng thơ tình" đó là: trong "dáng thơ" của Xuân Quỳnh luôn tồn tại hai vẻ đẹp – vẻ đẹp truyền thống và vẻ đẹp hiện đại – ẩn trong tâm hồn người phụ nữ đang yêu. Điều này được thể hiện rõ qua "Sóng" - tác phẩm tiêu biểu cưa đời thơ Xuân Quỳnh.

Kỉ niệm sẽ theo ta suốt cả cuộc đời. Đặc biệt, đối với người lính, quãng thời gian đáng nhớ nhất chắc có lẽ là khi cùng đồng đội sống, chiến đấu và vượt qua gian khó. Những kỉ niệm ấy được tái hiện lại một cách chân thực nhất qua hai tác phẩm '"Tây Tiến" của Quang Dũng và "Việt Bắc" của Tố Hữu mà tiêu biểu nhất là hai đoạn thơ sau:
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
Kìa em xiêm áo tự bao giò
Khèn lên man điệu nàng e ấp
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ
(Tây Tiến - Quang Dũng)

Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo
(Việt Bắc – Tố Hữu)

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Trong cuộc sống, do nhiều nguyên nhân khác nhau, chúng ta khó tránh khỏi việc phải hối tiếc về một vấn đề nào đó. Vấn đề quan trọng là khi đứng trước những điều đáng tiếc ấy, ta nên có thái độ và cách ứng xử sao cho hợp lý.
- Câu nói của A.Đuyphren: “Đắm mình trong hối tiếc là tiêu phí thời giờ hôm nay cho thời giờ đã qua không còn thuộc về chúng ta nữa”.

Anh (chị) có suy nghĩ gì về quan niệm sống trên? Bằng hiểu biết thực tế cuộc sống hiện nay, hãy bình luận quan niệm đó.

VIẾNG CHỒNG - Trần Ninh Hồ
- Chị ơi...
Chỉ gọi được thế thôi
Anh chiến sĩ đưa đường bỗng thấy nghẹn lời
Không làm sao anh còn nói nổi:
Chị đặt hoa nhầm rồi
Mộ anh ấy ở bên tay trái
Chỉ một vòng hoa chị mang từ quê lại
Hoa viếng mộ bên này đã có chúng tôi!
- Chị hiểu ý em rồi
Xin cho chị đặt hoa bên mộ đó
Cả cánh rừng chỉ có hai ngôi mộ
Viếng mộ anh có chị đến đây rồi.

LỜI NÓI DỐI NHÂN ÁI - Trang Thế Hy
Gió nói với chiếc lá úa:
“Trong vòng tuần hoàn bất tận của chiếc lá
Màu vàng của mi trong khoảnh khắc này
Là sắc đẹp vĩnh hằng của nhan sắc mùa Thu tàn phai nhanh
Đừng buồn, cái đẹp nào cũng phù du vì chỉ có cái phù du mới đẹp”
Lá biết gio nói dối nhưng lá ván VUI vẻ bay vèo theo gió.
“Chàng thấy Nàng đẹp rồi chàng mới yêu
Anh thì ngược lại, anh yêu trước rồi sau đó mới biết rằng em đẹp”
Lời nói dối ngược ngạo luật phản xạ của anh chồng
làm ửng hồng đôi má cô vợ trẻ
Cô gái nói với ông già:
“Bố đẹp lão quá! Hồi còn trai chắc bố có số đào hoa”
Ông già - héo queo như cày kiểng còi - uống lời nói dối cực kì khó tin
của cô gái như uống giọt nước thần có được chất hồi xuân
Tiếc thay! Những lời nói dối ta phải nghe hàng ngày lại là
những lời nói dối không nhân ái.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Cuộc sống vốn không bằng phẳng nên mỗi người trên con đường tìm kiếm và thực hiện mục đích của đời mình đều có thể gặp phải rất nhiều những thử thách, khó khăn: những cạm bẫy có thể làm ta vấp ngã, những cám dỗ có thể khiến ta chệch hướng, thậm chí cả chút vướng mắc gặp phải cũng có thể khiến ta ngại ngần.... Trong tình thế ấy, chỉ cần ta yếu đuối mất tự chủ và lúng túng trong ứng phó, xử lí là tất cả sẽ sụp đổ.
-Trong những tình thế thử thách đặc biệt của cuộc sống, điều mỗi người cần có để vượt qua chính là ý chí, nghị lực.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Tình yêu quê hương là một tình cảm đẹp trong đời sống tâm hồn của con người, cũng là một nguồn mạch đẹp đẽ trong văn chương ở mọi thời, mọi dân tộc mà nếu thiếu nó, cả cuộc sống và văn chương đều thiếu đi một phần gốc rễ tạo nên tính vững chắc cho sự phát triển lâu dài.
- Ở mỗi thời kì, do điều kiện khác nhau của lịch sử, xã hội mà tình yêu quê hương lại cả những biểu hiện vô cùng phong phú. Đến với các bài thơ như Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử), Đây mùa thu tới, Thơ duyên (Xuân Diệu), Tràng giang (Huy Cận), Chiều Xuân (Anh Thơ)... người đọc hiểu thêm những khía cạnh kín đáo của tình yêu quê hương để từ đó hiểu và nuôi dưỡng tình yêu ấy trong chính tâm hồn mình.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Người tốt và kẻ xấu, cái thiện và cái ác dường như luôn song hành và cùng luôn đấu tranh không khoan nhượng trong xã hội ở mọi thời đại xưa cũng như nay.
- Từ thuở xa xưa, ông cha ta đà ý thức sâu sắc về vấn đề này và gửi gắm tinh thần, tư tưởng của mình trong những sáng tác dân gian đặc sắc. Truyện “Tấm Cám” là một ví dụ tiêu biểu về tinh thần đấu tranh đó của cha ông. Truyện gợi cho ta nhiều suy nghĩ về cuộc đấu tranh giữa người tốt và kẻ xấu, cái thiện và cái ác trong xã hội xưa và nay.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Nước có mặt và tạo ra những ảnh hưởng lớn đối với cuộc sống con người về nhiều phương diện.
- Trong thực tế, nguồn cung cấp nước cho con người không phải là vô tận, chất lượng nước không phải luôn ổn định. Một hiện tượng đáng báo động đang có mặt trong cuộc sống hiện nay: đó là nguồn nước sạch đang dần vơi cạn.

Hướng dẫn làm bài:
1. Giới thiệu
- Thanh Thảo từng tâm sự rằng ông rất ngưỡng mộ Lorca, rằng cả cuộc đời và sáng tác của người nghệ sĩ tài năng này đã gây cho ông nhiều xúc cảm và ấn tượng.
- Bài thơ Đàn ghì ta của Lorca đã ra đời từ kết quả của ấn tượng và nhận thức sâu sắc về Lorca của Thanh Thảo. Hình tượng Lorca đã trở thành hình tượng trung tâm của thi phẩm độc đáo này.