Lớp 10 - Trang 10

Ca dao là thể loại trữ tình của văn học dân gian, là phần lời của các làn điệu dân ca. Đó là cả một kho tàng phong phú mà người bình dân tạo ra để đáp ứng những nhu cầu trong đời sống tâm hồn.

Nhà tôi ở xa trường nên những buổi trưa, tôi thường phải ở lại, vào quán ăn cơm. Và ở cái quán cơm quen thuộc này, tôi đã được chứng kiến một câu chuyện thật xúc động.

Tôi và Thành chơi với nhau từ nhỏ. Nhà chúng tôi ở cùng một xóm. Chúng tôi cùng lớn lên ở vùng quê nghèo, hoàn cảnh gia đình cũng khó khăn nên dễ đồng cảm với nhau.

Thằng Ba là bạn cùng thôn của em mới bắt được một con chim chào mào nhỏ. Nó nhốt chim vào cái lồng tre. Con chim bị nhốt, đập cánh phành phạch đòi ra. Nó mổ lia lịa vào những cái nan tre giam hãm nó.

Chiều nay, đứng ở lan can tầng hai nhìn các bạn chơi đùa, những cơn gió cuối thu lành lạnh ùa về, lòng tôi lại nao nao nhớ về trường cũ. Mới đó mà đã bốn tháng trôi qua, tôi không còn được học ở ngôi trường cấp hai yêu dấu.

“Từ trong tim tôi nói lời tha thiết yêu trường”. Câu hát ngân mãi trong lòng tôi từ ngày rời xa mái trường quê hương tuổi thơ. Những ngày ấy đã một đi không trở lại.

Chiều buông xuống chưa lâu. Vậy mà bây giờ tất cả đều ngập chìm trong ánh sáng của trăng. Ánh trăng kì diệu huyền ảo làm ta bâng khuâng. Bất giác, em nhớ về một câu hát:

Hôm nào cũng vậy, học bài xong tôi thường có thói quen mở toang cửa sổ và ngồi nhìn ra ngoài. Không gian yên tĩnh làm cho tôi có cảm giác bình yên, để mông lung suy nghĩ.

Tôi gặp em, một đứa trẻ hành khất, khi rẽ vào chợ huyện mua vài thứ lặt vặt. Em gái chi chừng độ 3-4 tuổi, tôi có cảm giác như em vừa mới biết đi hôm nào!

Những ngày này đến trường, em đi trên một con đường mới. Những hàng cây non trồng chưa lâu mới nhú vài chồi nhỏ trên những cành khẳng khiu. Thế nhưng, những ngôi nhà lớn cạnh đó đang đua nhau mọc lên, đổi khác từng ngày. Gương mặt quê hương thay da đổi thịt có lẽ dễ thấy nhất là ở những công trình đang xây.

Mới chỉ vài hôm chưa trở lại với cánh đồng làng mà hôm nay em đã rợn ngợp trước màu vàng trải dài tưởng như vô tận của lúa chín. Trong lòng em bỗng ngân lên những nốt nhạc vui: “Lúa chín vàng - đồng lúa bát ngát trời”... Thật đúng lời một câu hát về ngày mùa. Ôi bức tranh tuyệt diệu của bàn tay lao động con người.

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ca ngợi khí tiết và khí phách của kẻ sĩ dũng cảm đương đầu với mọi thế lực đen tối, độc ác thâm hiểm trong cuộc đời, dám chấp nhận mọi nguy hiểm, ngay cả chết cũng không lùi bước.

Cảm xúc mùa thu là sáng tác tiêu biểu trong chùm thơ mùa thu của Đỗ Phủ - thi sĩ nổi tiếng của Trung Quốc đời nhà Đường. Mùa thu vốn là đề tài quen thuộc trong thơ ca. Dù vậy, với Đỗ Phủ, mùa thu vẫn mang nét riêng độc đáo bởi cảm xúc và tài năng.

Bài Thái sư Trần Thủ Độ là một bài bình phẩm nhân vật lịch sử rất đặc sắc của Ngô Sĩ Liên trong Đại Việt sử kí toàn thư. Nhân cách cao đẹp của Trần Thủ Độ để lại bao ấn tượng sâu sắc trong tâm hồn của con người Việt Nam hơn 700 năm qua.

Tôi đã được đọc rất nhiều sáng tác của Nguyễn Du và thật sự xúc động trước tấm lòng nhân ái bao la mà ông dành cho những số phận những con người bất hạnh trong xã hội. Đặc biệt là người phụ nữ! Người phụ nữ xưa đi vào văn thơ của ông với một niềm trân trọng, đồng cảm, xót thương như Thúy Kiều trong Truyện Kiều, người mẹ nghèo trong Những điều trông thấy... đã làm rung động bao trái tim người đọc. Độc Tiểu Thanh kí cũng là một bài thơ như vậy.

Mưa! Lại mùa mưa. Tôi lặng lẽ đứng ngoài lan can phòng học buồn bã nhìn những cơn mưa ồn ào đổ xuống... Vậy là tôi đã xa quê thật rồi!

Độc Tiểu Thanh kí là bài thơ chữ Hán của Nguyễn Du rút trong tập Bắc hành tạp lục được viết trong thời gian tác giả đi sứ sang Trung Quốc.

Ra-ma-ya-na là bộ sử thi, niềm tự hào của người Ấn Độ. Người dân An Độ tin rằng “chừng nào sông chưa cạn, đá chưa mòn thì Ra-ma-ya-na còn mãi làm say lòng người và cứu họ ra khỏi vòng tội lỗi”. Một nhà nghiên cứu phương Tây từng miêu tả về Ra-ma-ya-na “Đó là tác phẩm chan chứa những âm điệu du dương, toát ra một bầu không khí yên lành và một tình yêu thương vô bờ bến trong hoàn cảnh xã hội đầy sự mâu thuẫn và xung đột” (Michelet).

Hoàng Đức Lương đỗ Tiến sĩ năm Mậu Tuất 1478, soạn giả cuốn “Trích diễm thi tập”, gồm có sáu quyển. Có thể xem đây là một tuyển tập thơ nước ta ra đời sớm nhất đã được khắc ván in dưới thời Hồng Đức vua Lê Thánh Tông.

Quy luật của sự tồn tại và phát triển văn học là sự gắn bó chặt chẽ với vận mệnh dân tộc và số phận con người. Trong bất cứ mộ giai đoạn văn học nào cũng có thể nhìn thấy hình ảnh lịch sử xã hội gian đoạn ấy. Văn học đời Trần cũng không là ngoại lệ. Đó là tấm gương phản chiếu một thời đại lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam, của tinh thần yêu nước Việt Nam. Điều thú vị hơn nữa là những tác phẩm văn học tiêu biểu lại gắn liền với tên tuổi những dang tướng, những nhà quân sư tài ba như Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão, Đặng Dung... Có lẽ chính bởi điều đó mà hình tượng con người trong văn học đời Trần luôn luôn nổi bật bởi tinh thần trách nhiệm đối với giang sơn xã tắc.

Trong ca dao Việt Nam có một điều rất lạ: nhiều câu ca dao hoàn toàn không khác nhau về nội dung, ý nghĩa, nhưng lại cùng tồn tại và mỗi câu đều đem lại niềm hứng thú riêng cho người thưởng thức. Chẳng hạn có rất nhiều câu bắt đầu bằng “Thân em” cùng nói lên số phận đắng cay của người phụ nữ ngày xưa:

Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.

Thân em như hạt mưa sa,
Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.

Thân em như giếng giữa đàng,
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.

Thân em như con hạc đầu đình,
Muốn bay không cất nổi mình mà bay.

Mị Châu - Trọng Thủy là một truyền thuyết bi tráng nhất. Ý nghĩa lịch sử của nó luôn luôn mới mẻ đối với dân tộc Việt Nam, đất nước Việt Nam chúng ta trong bất cứ thời đại lịch sử nào. Bài học về cảnh giác với kẻ thù trong sự nghiệp giữ nước cũng suy ngẫm, cũng thấy đau xót và thấm thía.

Đọc ca dao Việt Nam, tôi cứ bị ám ảnh mãi bởi hình ảnh “con cò đi ăn đêm”:

“Cái cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con...”

Ca dao than thân là một bộ phận của thể loại ca dao, dân ca. Chủ thể của những lời ca ấy là những con người có vị trí thấp hèn trong xã hội cũ - đặc biệt và đáng thương nhất là những người phụ nữ.

- Chị họa mi, chị hát cùng bọn em nhé! Chim sẻ nói.
- Buồn lắm em ơi, chị chẳng còn tâm trí nào để hát nữa! Tôi trả lời.
Cũng có nhiều lúc tôi muốn được bay nhảy, muốn được ca hát thoải mái giữa bầu trời cao rộng kia. Được cùng bạn bè ngắm những bông hoa mới nở. Được cùng chị gió trò chuyện, ngày qua ngày sống cuộc sống tự do. Nhưng giờ đây tôi đang phải sống trong không gian nhỏ hẹp. Đã từ lâu tôi không được giang rộng đôi cánh để bay lượn, không được ngắm cảnh mặt trời mọc, tất cả chỉ là quá khứ, giờ đây thấy chim sẻ bay lượn mà tôi chạnh lòng.

“Chíp... chíp...” Tôi là sẻ nhỏ. Tôi đang uể oải đứng dậy buồn bã nhìn ra ngoài trời, bạn bè tôi đang ríu rít chao liệng chào đón một mùa xuân tràn đầy sức sống. Tôi không thể thoát khỏi những thanh tre vững chắc này để bay ra ngoài được nữa. Tôi đang bị nhốt trong lồng.

Tôi đã lấy tên nhân vật chính trong cuốn truyện Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi để đặt tên cho chú chim lạ mà cậu tôi mới đưa về từ xứ sở đầy nắng gió ấy - tên nó là An.

Chiều 30 Tết, trời lạnh buốt, mưa phùn nhẹ nhẹ. Không khí tết và tiết xuân làm ai nấy đều cảm thấy lâng lâng, lòng nhẹ nhõm. Tôi cùng mẹ và em gái háo hức hoà chung vào dòng người tấp nập đi chợ hoa.

“Quà tặng trái tim” - đó chính là những gì mà mẹ tôi đã dành cho tôi khi tôi mới 13 tuổi. Năm ấy tôi đang học lớp 7.

Hôm ấy, tôi cùng mẹ đi chợ đầu cầu Mới, ghé vào một cửa hàng tạp hoá đầu cổng chợ. Cùng mua hàng với chúng tôi là một gia đình khá đặc biệt.

Là trẻ thơ, ai chẳng có một lần được nghe truyện Tấm Cám? Trong giấc mơ thơm mùi thị chín có cô Tấm dịu hiền âu yếm xoa đầu. Trong giấc mơ tôi có lần ngỡ mình đã được đứng trước ngôi nhà, trước mảnh sân con, dạo trong khu vườn nhà Tấm.