Hãy kể lại một chuyến du lịch hoặc tham quan đáng nhớ của em

Ngoại tôi bảo: “Cháu đi cho biết đó biết đây...”, nhưng chỉ có hai tuần lễ! Tôi đã đi chơi núi Bà Đen, xem bến cá Rạch Giá, đến “cõi thơ” Hà Tiên, đi Cà Mau, Bạc Liêu, nghe hát cải lương, đi chợ nổi Cái Răng, ăn bánh xèo bông điên điển, v.v... Hành trang tuổi thơ đầy ắp bao kỉ niệm được tôi mang về Bắc.
 
Tôi muốn ghi lại đây một vài điều tôi nghe, tôi nhớ khi đi thuyền từ Châu Đốc đến Hà Tiên. Bác Sáu Chì, người thân quen của ngoại tôi, chở hàng từ Châu Đốc đến Hà Tiên đã vui vẻ cho tôi “đi chơi một chuyến” kẻo ở nhà mãi lại lầm tưởng “nhất mẹ nhì con”.
 
Ngày đầu xuôi trên đoạn đầu kênh Vĩnh Tế, tôi đã được đi theo dì út và chú Ba Kê đến thắp hương ở lăng Thoại Ngọc Hầu dưới chân núi Vĩnh Tế Sơn, nay gọi là núi Sam để tưởng nhớ công đức người xưa.
 
Tháng chạp năm Kỉ Mão (1819), vua Gia Long xuống chỉ dụ đào con kênh này để “mở thuỷ lộ thông với Hà Tiên”, để “nông thương đều lợi; về sau dân tụ đông, đất mà rộng sẽ thành một trấn to”. Năm 1921, vua Minh Mạng lại nói rõ thêm: “Vùng địa đầu quan yếu, ta xuống chiếu chỉ chiêu tập dân buôn, cho vay tiền gạo để lập ấp, khẩn điền, quây quần sinh nhai. Đó là ý của ta trong đại sự củng cố biên cương”.
 
Hàng ngàn, hàng vạn dân binh đào kênh được trưng dụng từ Hà Tiên, Vĩnh Long, Châu Đốc,... kể cả binh lính dồn trú ở biên cương. Cứ ba tháng mỗi phiên, lớp trước về thì toán sau đến, thay nhau đào, có lúc trên công trường số dàn binh lên đến gần 10 vạn người. Họ đào ngày đào đêm trong ánh đuốc, trong ánh nắng lửa mưa chan. Dân phu đào kênh không lo đói vì được Triều đình trả tiền gạo, ốm đau được chăm sóc cơm cháo thuốc men. Nhưng công việc đào kênh trải qua nhiều năm tháng, vô cùng vất vả, nguy hiểm. Gần hết chiều dài dòng kênh đều qua vùng rừng thiêng nước độc. Hổ, cá sấu ngày đêm đe doạ. Rắn, rết, muỗi mòng như rơm, như trấu. Có đoạn lòng đất toàn đá. Dân, binh đào kênh với công cụ thô sơ, phải dùng đục với chày vồ nạy từng tảng đá. Có nhiều người đã ra đi mãi không trở về.
 
Thoại Ngọc Hầu cùng tùy tùng lúc nào cũng có mặt trên công trường, bất kể nắng mưa, đêm ngày. Phu nhân của ngài là bà Vĩnh Tế, một phụ nữ đức độ, đảm đang. Bà thay mặt chồng lo việc cơm ăn, nước uống cho hàng vạn người đào kênh, săn sóc thuốc men cho người bị ốm đau, tổ chức tang ma chu đáo cho những người chết. Vợ chồng Thoại Ngọc Hầu đã bán hết gia sản, góp một phần kinh phí với Triều đình để đào kênh. Hàng triệu người đã hết lời ngợi ca công đức của Thoại Ngọc Hầu và bà Vĩnh Tế.
 
Đến tháng 10 năm 1824, sau gần 5 năm đại công trình mới hoàn thành. Con kênh dài gần 100 km, rộng 40 mét, sâu 4 mét, nối liền Châu Đốc - Hà Tiên. Nó xứng đáng là công trình thuỷ lợi lớn nhất từ xưa đến nay. Nó còn là hào lũy kiên cố nơi bờ cõi phía Nam Tổ quốc. Nó đã góp phần quan trọng làm thay đổi miền Tây Nam Bộ bao la. Hai thế kỉ đã trôi qua, đất thơm cò đậu, vùng tứ giác Long Xuyên đã trở thành vựa lúa của nước ta, nơi cư ngụ của hơn mười triệu người, sản xuất nhiều triệu tấn gạo, hàng vạn tấn thuỷ sản xuất khẩu hàng năm.
 
Dọc theo chiều dài dòng kênh, có hàng trăm thôn ấp trù phú, vườn trái sum sê đều mang cái tên có chữ “Vĩnh” đứng đầu: Vĩnh Tế, Vĩnh Gia, Vĩnh Lạc, Vĩnh Hà, Vĩnh Hồng, Vĩnh Điền, Vĩnh Bào, v.v...
 
Để tôn vinh và ghi nhớ công đức của ông bà Thoại Ngọc Hầu, vua Minh Mạng và Triều đình đã lấy tên bà phu nhân Vĩnh Tế đặt tên cho đồng kênh. Và trên Cao Đỉnh trong Cửu Đính đặt trang trọng uy nghiêm nơi sân Thế Miếu cố đô Huế, vua Minh Mạng cho khắc 3 chữ “Vĩnh Tế Hà” với hình dòng sông uốn lượn dưới dải núi non, cây cỏ, để nhắc nhở người đời sau “Uống nước nhớ nguồn” về công cuộc thuỷ lợi này.
 
Bác Sáu Chì, chú Ba Kê và dì út đã kể cho tôi nghe bao câu chuyện về con kênh Vĩnh Tế. Sáng sớm, chiều tà, giữa đêm khuya vằng vặc trăng sao, tôi ra ngồi ở mũi thuyền ngắm cảnh đôi bờ kênh Vĩnh Tế. Thuyền bè tấp nập ngược xuôi, chở đầy ắp hàng hoá nông, thuỷ sản. Khắp bốn phía con kênh là một màu xanh bao la mênh mông biển lúa. Sân chim nào cũng rợp trời hàng ngàn, hàng vạn cánh cò, cánh vạc, bồ nông... bay lượn, cất tiếng kêu náo động cả chiều quê. Trong cơn mơ, tôi nhìn thấy bà phu nhân xắn quần cao, lội bùn đi thăm dân phu kênh bị ốm... Tôi nhẩm theo câu hò văng vẳng đâu đây:
 
“Kênh Vĩnh Tế, biển Hà Tiên,
Ghe thuyền tấp nập bán buôn dập dìu...”
 
Bác Sáu Chì đã cho tôi bao nhiêu quà quý mang về Bắc. Ba bốn lần bác nhắc đi nhắc lại: “Về ngoài nớ nhớ học giỏi học chăm. Hè sang năm vào thăm ngoại, bác sẽ đưa cháu đi chơi... Tôi lại nhẩm thầm mấy câu trong bài “Tế cô hồn kênh Vĩnh Tế” mà dì út đã đọc cho tôi nghe hôm đi thăm lăng Thoại Ngọc Hầu dưới chân núi Sam:
 
“Đào kênh trước mấy kì khó nhớ,
Khoác nhung y chống đỡ biên cương.
Xông pha máu nhuộm chiến trường,
Bọc thây da ngựa, gửi xương chốn này...”
Tạ Ngọc Thành