Giải Kinh tế và pháp luật lớp 10, bài 4: Cơ chế thị trường

Mở đầu trang 21: Em cùng các bạn xem một bản tin thị trường và trả lời câu hỏi:
1. Em có nhận xét gì về sự biến động của giá cả một loại hàng hóa trên thị trường?
2. Theo em, những yếu tố nào trên thị trường tác động đến sự biến động giá cả của hàng hóa đó?
Trả lời:
1. Giá cả của một loại mặt hàng trên thị trường lên xuống không ổn định.
2. Những yếu tố tác động đến sự biến động giá cả đó là: cung cầu hàng hóa trên thị trường, sức mua của người tiêu dùng, sự cạnh tranh giữa các nhà sản xuất,...
 

Câu hỏi trang 22: Em hãy đọc trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

1. Để đứng vững trên thị trường, doanh nghiệp của anh M phải giải quyết những mối quan hệ nào?
2. Theo em, để kinh doanh thành công, cần phải tuân theo những yêu cầu nào của cơ chế thị trường?
Trả lời:
1. Để đứng vững trên thị trường, anh M phải giải quyết các mối quan hệ trên thị trường: Quan hệ với người tiêu dùng, quan hệ với đối thủ cạnh tranh, quan hệ với người cung cấp nguyên liệu,…
2. Theo em, để kinh doanh thành công, cần phải tuân theo những yêu cầu sau của cơ chế thị trường: cạnh tranh, cung cầu thị trường, chi phí giá cả, lợi nhuận,…

Câu hỏi trang 22: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Ngành Dệt may Việt Nam đã chịu tác động gì từ cơ chế thị trường?
2. Điều gì đã giúp cho ngành Dệt may Việt Nam ngày càng trụ vững và phát triển?
Trả lời:
1. Ngành dệt may Việt Nam đã chịu tác động từ cải tiến kĩ thuật, đầu tư hệ thống máy móc hiện đại, nâng cao trình độ lao động và năng lực người tổ chức, quản lí. Tìm hiểu, nắm bắt và đáp ứng những yêu cầu của khách hàng trong nước và ngoài nước, các nhu cầu của thời đại.
2. Điều đã giúp cho ngành dệt may Việt Nam ngày càng trụ vững và phát triển là: Nhờ nắm bắt và đáp ứng được những yêu cầu của cơ chế thị trường, nỗ lực cải tiến, lợi nhuận không ngừng gia tăng. đóng góp tích cực vào kết quả tăng trưởng của nền kinh tế.

Câu hỏi trang 23: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Hãy nêu những nhược điểm của cơ chế thị trường ở thông tin trên.
2. Theo em, ngoài những nhược điểm trên, cơ chế thị trường còn có những nhược điểm nào khác?
Trả lời:
1. Những nhược điểm của cơ chế thị trường: sản phẩm đang bán chạy bỗng không còn mấy người mua vì tác động của cạnh tranh hay biến động của cung cầu, khiến sụt giảm doanh thu, có khi dẫn đến phá sản. Do chạy theo lợi nhuận, các doanh nghiệp đua nhau mở rộng sản xuất, trong khi nhu cầu tiêu dùng xã hội tăng không tương ứng dẫn tới mất cân đối cung cầu, các doanh nghiệp không bán được hàng sẽ bị thua lỗ, thâm chí có thể phá sản. Nền kinh tế sẽ bị suy thoái, nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến khủng hoảng.

2. Theo em ngoài những nhược điểm trên, cơ chế thị trường tổn tại một số nhược điểm vốn có sau: Một số cơ sở kinh doanh sử dụng biện pháp cạnh tranh không lành mạnh, làm giả, làm nhái hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến công việc kinh doanh của doanh nghiệp khác.
 

Câu hỏi trang 24: Em hãy đọc đoạn hội thoại sau để trả lời câu hỏi:

Khách hàng và nhân viên bán hàng đã thỏa thuận với nhau về điều gì? Kết quả của sự thỏa thuận đó là gì?
Trả lời:
- Khách hàng và nhân viên đã thỏa thuận về việc mua 50 sản phẩm trở lên được giảm giá 5%
- Kết quả: đã mua 50 sản phẩm và giảm giá 5%

Câu hỏi trang 24: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Theo em, ở thông tin trên, giá cả thị trường đã thể hiện chức năng thông tin và chức năng phân bổ nguồn lực như thế nào?
2. Nhà nước đã sử dụng giá cả thị trường để quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối nền kinh tế như thế nào? Tại sao giá cả thị trường là một công cụ để Nhà nước quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối nền kinh tế?
Trả lời:
1. Theo em, giá cả thị trường thể hiện chức năng thông tin và chức năng phân bố nguồn lực như:
- Cung cấp thông tin: để các chủ thể kinh tế đưa ra những quyết định mở rộng hay thu hẹp sản xuất, tăng hay giảm tiêu dùng.
- Phân bố nguồn lực: góp phần điều tiết quy mô sản xuất, cân đối cung – cầu.
- Là công cụ để nhà nước thực hiện quản lí, kích thích, điều tiết nên kinh tế.

2. Nhà nước cũng đã có các chính sách để giảm giá sữa khi nhận thấy sữa là một sản phẩm cần thiết cho mọi người: Áp đặt giá trần, giá sàn, yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất, phân phối, các cửa hàng đại lí bán lẻ sữa phải đăng ký với các cơ quan quản lí giá ở địa phương, công khai mức giá bán.
- Giá cả là yếu tố kích thích đến cung cầu, vậy nên Nhà nước đã sử dụng giá cả thị trường như là một công cụ để nhà nước quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối nền kinh tế.
 

Luyện tập 1 trang 25: Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào sau đây? Vì sao?
a. Trong cơ chế thị trường, người sản xuất hoàn toàn tự do lựa chọn mặt hàng kinh doanh không cần quan tâm đến các yếu tố khác.
b. Tham gia thị trường thì phảo chấp nhận nguy cơ rủi ro.
c. Trong cơ chế thị trường, nếu không thích thì không cần cạnh tranh với ai cả.
d. Giá cả thị trường là yếu tố dẫn dắt hoạt động của các chủ thể kinh tế trên thị trường.
Trả lời:
a. Không đồng ý. Trong cơ chế thị trường, để sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp phải quan tâm đến các yếu tố như nhu cầu người tiêu dùng, các quy luật kinh tế như quy luật cung cầu, giá cả, lợi nhuận ,…..
b. Đồng ý. Khi tham gia thị trường sẽ chịu sự chi phối của cơ chế thị trường, trong cơ chế thị trường luôn tồn tại tiềm ẩn rủi ro, khủng hoảng, suy thoái.
c. Không đồng ý. Trong cơ chế thị trường luôn tồn tại cạnh tranh.
d. Đồng ý. Giá cả thị trường cung cấp thông tin để các chủ thể kinh tế đưa ra những quyết định mở rộng hay thu hẹp sản xuất, tăng hay giảm tiêu dùng.

Luyện tập 2 trang 25: Em có nhận xét gì về hành vi của các chủ thể sau?
a. Giá dưa hấu trên thị trường tăng cao, mang lại thu nhập cao gấp rưỡi so với trồng lúa, nhiều người dân ở thôn S quyết định chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng dưa.
b. Nắm bắt nhu cầu tiêu thụ hải sản ở Hà Nội. ông Y đã mở cửa hàng thu mua hải sản, mang về bán ở các chợ đầu mỗi.
c. Để thu được nhiều lợi nhuận, siêu thị X đã nhập một số hàng hoá không rõ nguồn gốc rồi dán nhãn mác giả vảo.
d. Khi giá thịt gia cầm tăng quá cao, người tiêu dùng đã giảm nhu cầu tiêu thụ thịt gia cầm, lựa chọn các loại thực phẩm khác có giá rẻ hơn.
Trả lời:
a. Giá dưa hấu trên thị trường tăng cao, mang lại thu nhập cao gấp rưỡi so với trồng lúa, nhiều người dân ở thôn S quyết định chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng dưa.
=> Như vậy sẽ dẫn đến mấy cân bằng, sau đó sẽ làm cho giá lúa tăng cao và làm cho giá dưa hấu giảm mạnh do chệnh lệch cung – cầu.

b. Nắm bắt nhu cầu tiêu thụ hải sản ở Hà Nội. ông Y đã mở cửa hàng thu mua hải sản, mang về bán ở các chợ đầu mỗi.
=> Biết nắm bắt được nhu cầu thị trường ở mọi thời điểm

c. Để thu được nhiều lợi nhuận, siêu thị X đã nhập một số hàng hoá không rõ nguồn gốc rồi dán nhãn mác giả vảo.
=> Hành vị phạm pháp ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, người dân không tin dùng, việc sản xuất giảm mạnh

d. Khi giá thịt gia cầm tăng quá cao, người tiêu dùng đã giảm nhu cầu tiêu thụ thịt gia cầm, lựa chọn các loại thực phẩm khác có giá rẻ hơn.
=> Điều này sẽ giúp cho giá thịt gia cầm giảm xuống mức ổn định.

Luyện tập 3 trang 25: Em hãy xử lí các tình huống sau:
a. Gia đình M có nghề kinh doanh phở gia truyền. Khi chuyển đến ở một khu phố mới tuy rất ít nhà dân nhưng ở đó đã có hai quán phở đang hoạt động, bố mẹ M băn khoăn không biết có nên mở quán phở để kinh doanh ở đây không?
Nếu là M, em sẽ nói gì với bố mẹ về quyết định kinh doanh này?
b. Thấy giá cả các hàng hóa trên thị trường có xu hướng tăng, bà Y quyết định giữ lại nhiều hàng hóa trong kho để chờ giá tăng cao hơn mới bán.
Nếu là người thân, em sẽ có lời khuyên gì cho bà Y?
Trả lời:
- Xử lí tình huống a.
+ Khuyên bố mẹ không nên.
+ Vì: nhu cầu ở khu phố này thấp do người dân ít; nguồn cung cao do đã có hai quán phở mở từ trước => cạnh tranh rất khốc liệt nếu mở quán phở tại đây chưa kể quán phở gia đình là quán phở mới, khách hàng sẽ có xu hướng trung thành với quán phở thường ăn hơn.

- Xử lí tình huống b.
+ Bà Y nên mở kho để lấy hàng bán cho người tiêu dùng.
+ Vì: Giá cả trên thị trường có xu hướng tăng là do tình trạng thiếu hụt hàng hóa, khan hiếm hàng hóa đang xảy ra trên thị trường => nên mở kho để bán hàng ra, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trên thị trường; cố tình giữ hàng hóa, gây ra hiện tượng thiếu hụt là vi phạm pháp luật.
 

Vận dụng 1 trang 25: Em hãy viết và chia sẻ quan điểm của bản thân về nhận định: “Thị trường luôn luôn đúng”.
Trả lời:
“Thị trường luôn luôn đúng”. Tuy nhiên việc hiểu và kiếm lời từ điều đó không phải ai cũng làm được. Nếu thị trường luôn đúng, thì mọi sai lầm, thua lỗ đều thuộc về chính nhà đầu tư. Vậy thì thay vì than vãn và “chịu trận”, hãy chấp nhận sai lầm và cơ cấu lại danh mục, phướng hướng sản xuất, kinh doanh. Xét cho cùng việc tham gia vào thị trường là để tìm kiếm lợi nhuận. Chiến lược đầu tư đúng là chiến lược đem lại lợi nhuận và ngược lại. Do đó, thay vì kháng cự lại thị trường bằng những suy luận cá nhân, điều tốt hơn là cố gắng nắm bắt mạch suy nghĩ của thị trường để kiếm được lợi nhuận.

Vận dụng 2 trang 25: Em hãy cùng các bạn trong nhóm khảo sát và viết báo cáo về tình hình giá cả thị trường một loại hàng hóa ở địa phương em. Sản phẩm: Báo cáo khảo sát giá cả thị trường, video (nếu có); chú ý rút ra nhận xét từ kết quả khảo sát.
Trả lời:
Em có thể tham khảo những vấn đề sau để thực hiện khảo sát:
- Loại hàng hóa mà nhóm em lựa chọn là gì?
- Ở địa phương em có khoảng bao nhiêu người sản xuất/doanh nghiệp,... kinh doanh loại hàng hóa đó?
- Thị hiếu của người tiêu dùng của địa phương em đối với loại hàng hóa đó?
- Sức cạnh trạnh của loại hàng hóa đó?
- Mức biến động giá cả của loại hàng hóa đó?