Phân tích hình ảnh chị em Thuý Kiều qua đoạn trích “Chị em Thuý Kiều và nêu lên nhận xét của em về nghệ thuật tả người của Nguyễn Du.

Mở đầu đoạn trích, Nguyễn Du đã miêu tả hai tuyệt thế giai nhân nhưng chỉ dùng vẻn vẹn có mười hai cặp câu 6-8. Dưới ngòi bút của ông, chị em Thuý Kiều như dần hiện lên:

Đầu lòng hai ả tố nga
Thuý Kiều là chị, em là Thuý Vân.

Người đọc chưa thấy rõ đây là hai ả tố nga. Chữ Hán tố là đẹp, nga là hằng nga, là mặt tráng. Có thể nói, đây là hai bông hoa mà sắc đẹp của họ đã đạt đến mức tuyệt vời:
 
Mai mốt cách tuyết tinh thần Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười Sự trọn vẹn thật hài hoà, từ tinh thần đến cốt cách. Đó là vẻ đẹp thanh tú, mảnh mai như dáng cây mai, một vẻ đẹp cao quý. Đó là vẻ đẹp của tâm hồn trinh bạch, trong trắng như tuyết. Phải nói rằng việc Nguyễn Du lấy mai và tuyết làm chuẩn mực cái đẹp là một phát hiện đầy trân trọng về tâm hồn trong tráng, trinh bạch làm nổi bật cái thần của bức chân dung thiếu nữ. Chỉ bốn câu thơ ngắn ngủi, tác giả đã hé mở cho chúng ta biết vẻ đẹp của hai thiếu nữ - Thuý Kiều, Thuý Vân. Mỗi người một vẻ đẹp mười phân vẹn mười. Và ta đã hình dung ra một phần chân dung của nàng Kiều. Đó là người con gái đẹp cả tâm hồn, phẩm chất lẫn vẻ đẹp tròn trịa tươi tắn bên ngoài.
 
Không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp chung của chị em Kiều mà tác giả tiếp tục miêu tả tỉ mĩ vẻ đẹp của các nàng. Dưới ngòi bút của Nguyễn Du, Thuý Vân hiện lên là một cô gái toàn vẹn từ khuôn mặt, nét lông mày, màu da, mái tóc đến tiếng nói, nụ cười và cốt cách:

Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da

Nếu như ở bốn câu đầu vẻ đẹp của chị em Kiều Vân mới được phác thảo đôi chút thì đến đây tác giả đã dành trọn bốn câu 6-8 để quay cận cảnh vẻ đẹp đó. Thuý Vân hiện ra với những đường nét thật tỉ mỉ qua bút pháp miêu tả ước lệ tượng trưng. Khuôn mặt Thuý Vân được ví như ánh trăng đêm rằm đầy đặn, phúc hậu. Lông mày nàng đậm như con ngài, nét người nở nang, miệng cười tươi thắm như hoa, tiếng nói trong và đẹp như ngọc. Tóc nàng đen, dài mượt mà như những áng mây lướt thướt trôi và da thì trắng hơn tuyết. Nét đẹp nào của nàng cũng hoàn hảo và được đem so với các thứ quý giá, cao đẹp trên đời, tưởng như nàng là kết tinh của các thứ cao đẹp, quý giá ấy. Thuý Vân hiện lên là một cô gái độ tuổi trăng tròn tươi vui và tràn đầy sức sông. Không chỉ có vậy, Thuý Vân còn đẹp, một vẻ đẹp đoan trang, phúc hậu, một vẻ đẹp khiến người ta dễ dàng chấp nhận và ngưỡng mộ một cách êm đẹp. Có lẽ mây thua, tuyết nhường cũng là vì vậy.

Chỉ mấy đường nét thôi, hình ảnh Thuý Vân đã trở thành một tuyệt thế giai nhân. Để có được thành công này trước hết phải kể đến việc sử dụng biện pháp so sánh kết hợp với nhân hoá một cách thần tình trong bôn câu thơ trên. Thế nhưng thành công hơn hết của Nguyễn Du ở đoạn thơ trên là sử dụng những hình ảnh, những chi tiết có tính chất ước lệ tượng trưng quen thuộc của văn học cổ, lấy vẻ đẹp thiên nhiên làm chuẩn mực cho vẻ đẹp của con người. Nhưng bức chân dung Thuý Vân dưới nét vẽ thần tình của Nguyễn Du bỗng trở nên sinh động. Và với ngòi bút tài hoa của mình, Nguyễn Du đã khéo léo vẽ nên khuôn mặt xinh đẹp đầy đặn, vẻ đẹp đoan trang, phúc hậu của Thuý Vân - một vẻ đẹp mà thiên nhiên sẵn lòng nhường nhịn như báo trước một cuộc đời, một số phận êm ấm, tròn trịa, bình yên của nàng. Đó là cái tài của Nguyễn Du.

Trước vẻ đẹp của Thuý Vân, vẻ đẹp mà hoa cỏ thiên nhiên đều ban tặng cho nàng, ta tưởng rằng không một ai sánh nổi thì bất ngờ Thuý Kiều hiện ra lại càng sắc sảo mặn mà. Tại sao lại như thế? Cùng là một tuyệt thế giai nhân, là tố nga, cùng có mai cốt cách tuyết tinh thần mà cô em Thuý Vân lại được tác giả miêu tả trước cô chị là Thuý Kiều. Đây phải chăng là dụng ý nghệ thuật của Nguyễn Du? Nhà thơ muôn miêu tả Vân trước để làm tiền đề, tạo ra một điểm tựa của nghệ thuật đòn bẩy để làm nổi bật hơn tài sắc của Thuý Kiều, nhân vật trung tâm của tác phẩm. Chính vì vậy, Nguyễn Du không miêu tả cặn kẽ nữa mà chuyển sang nghệ thuật gợi:

Kiều càng sắc sảo, mặn mà
So bề tài sắc lại là phần hơn

Bằng nghệ thuật so sánh Kiều căng... so bề... phần hơn, Nguyễn Du đã thật sự khẳng định được vẻ đẹp của Kiều là duy nhất, nó có thể làm lu mờ được những gì gọi là kết tinh của thiên nhiên như mây, như tuyết. Quả thực, ta có thể khẳng định rằng không có một hoạ sĩ tài ba nào có thể phác hoạ được chân dung của nàng Kiều. Thử hỏi làm sao có thế vẽ lại hình ảnh một thiếu nữ mà đôi mắt của nàng lại trong xanh, huyền ảo như nước mùa thu. Đôi mắt nàng Kiều cũng vậy, no thăm thẳm như phản chiếu tâm hồn sáng trong thanh cao của nàng. Nguyễn Du thật tài tình, chỉ một nét vẽ đôi mắt mà cả chân dung và vẻ đẹp của nàng Kiều đã được phác họa. Đặc biệt, đôi mắt áy lại được ẩn dưới đôi lông mày tươi tắn như dáng núi mùa xuân, một đôi lông mày tràn trề sức sông. Chỉ chấm phá một vài đường nét nhưng cái thần của nhân vật vẫn hiện lên thật đầy đủ và rõ nét. Cũng lấy vẻ đẹp của thiên nhiên để làm chuẩn mực cho vẻ đẹp nhân gian. Nhưng vẻ đẹp của Thuý Kiều và Thuý Vân không hề giống nhau mà mỗi người một vẻ. Không chỉ vậy, Nguyễn Du còn sử dụng điển tích điển cố rất thành công: Một hai nghiêng nước nghiêng thành. Sắc đẹp đó làm biết bao trang quân tử, các anh hùng hảo hán phải xiêu lòng, làm cho họ quên việc nước đế rồi mất nước. Rõ ràng cái đẹp của Thuý Kiều là cái đẹp viên mãn, ngoài vẻ đẹp đoan trang còn sắc sảo mặn mà. Đó là cái hơn người của Thuý Kiều. Và điều đó cũng chính là dự cảm cho một cuộc đời đầy giông bão của nàng.

Nếu ở Thuý Vân thiên nhiên nhường vẻ đẹp cho nàng thì đến Thuý Kiều, thiên nhiên lại ghen ghét Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh. Hoa là kết tinh của cái đẹp vì vậy người ta thường nói tươi như hoa hay đẹp như hoa, vậy mà đên hoa cũng phải ghen với sắc thắm của Kiều. Ngay cả liễu, là biểu tượng của sự mềm mại, thướt tha, yểu điệu, tràn trề sức sống nhưng cũng phải hờn, phải dỗi trước cái xanh của Kiều. Cái thấm, cái xanh của nàng Kiều chính là yếu tố quan trọng để tạo nên vẻ đẹp có một không hai của nàng. Và ta băn khoăn bởi cái. thắm kia là cái gì thắm? Đó là làn môi thắm đôi má thắm hay dáng người đằm thắm? Cái xanh kia cũng vậy. Đó là đôi mắt xanh, mái tóc xanh hay dáng người tràn căng sức sống của tuổi xuân xanh? Phải chăng tất cả đều đúng? Chỉ bằng hai chữ thắm, xanh mà vé đẹp của một tuyệt thế giai nhân càng tuyệt hơn nữa, đó là vẻ đẹp sắc nước hương trời, có một không hai. Đến đây ta có thể khẳng định hoạ sĩ đã bất lực trước vẻ đẹp của nàng Kiều. Riêng Nguyễn Du - bằng ngòi bút sáng tạo và sự cảm nhận tinh tế, ông đã vẽ nên một Thuý Kiều với tất cả những gì đẹp nhất từ ánh mắt, làn da, tâm hồn... Qua việc miêu tả vẻ đẹp của chi em Thuý Kiều ta đã thấy rõ tài năng của Nguyễn Du. Cũng là miêu tả chân dung hai cô thiếu nữ đến tuổi xuân xanh nhưng ngòi bút tinh luyện đó đã đưa ta đến với hai vẻ đẹp viên mãn, không ai giông ai. Tài tình hơn nữa, thông qua việc miêu tả vẻ đẹp con người, Nguyễn Du còn ngầm dự báo số’ phận, cuộc đời của nhân vật. Với Thuý Vân được thiên nhiên nhường vẻ đẹp cho, báo trước cuộc đời êm ả, bằng phẳng, hạnh phúc. Còn Thuý Kiều thì thiên nhiên ghen, hờn bởi sắc đẹp vượt trội đất trời ngầm dự báo cuộc đời mà sóng gió ba đào sè ập đến, bủa vây lấy con người mà tinh anh phát tiết ra ngoài. Trong khi miêu tả và khắc họa hình tượng nhân vật, Nguyễn Du đã dành những từ ngừ hết sức trang trọng, nào là trang trọng, khác vời, đoan trang, sắc sảo mặn mà, tài sắc... ; đồng thời ông còn lấy vẻ đẹp của thiên nhiên để miêu tả vẻ đẹp của hai nàng Kiều Vân. Mai cốt cách tuyết tinh thần hay Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang, Hoa cười ngọc thốt đoan trang hay Làn thu thuỷ nét xuân sơn. Điều đó cũng thấy để thể hiện tình cảm, sự ưu ái của ông đối với nhân vật.

Sự ưu ái đó còn được ông thể hiện khi miêu tả tài năng cua Thuý Kiều. Có thể nói, Thuý Kiều là người đa tài mà tài nào cũng thành nghề, thành ngón. Tài hoa, tài thơ, tài đàn, tài soạn nhạc... tất cả đều đạt tới mức điêu luyện, tuyệt diệu:
 
Thông minh vốn sẵn tính trời,
Pha nghề thi hoạ đủ mùi ca ngâm.
Cung thương làu bậc ngũ âm,
Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương.
Khúc nhà tay lựa nên chương,
Một thiên Bạc mệnh lại càng não nhân.
 
Kiều giỏi về âm luật trong thơ ca, giỏi đến mức lầu bậc tức là nàng thuộc làu, đã hiểu rất rõ niêm luật của thơ ca. Còn tài đàn, khi tiếng đàn của nàng cất lên thì ăn đứt bất cứ nghệ sĩ nào. Không chỉ có vậy mà Kiều còn soạn nhạc, sáng tác ra các bản nhạc rất hay... Quả thực nàng là một con người toàn tài, toàn mĩ.

Tuy cả hai chị em Kiều đều rất đẹp, đều là hai thiếu nữ đang độ tuổi 16- 17, độ tuổi cài trâm kết tóc nhưng họ vẫn sống trong cảnh buồng thêu khuê các, không săn đón, vồ vập ai cả:

Phong lưu rất mực hồng quần,
Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê,
Êm đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.

Êm đềm chỉ tư thế đài các, chứ không phải vô cảm trước những rạo rực tuổi trẻ. Mặc ai cũng là một thái độ điềm nhiên, cao giá của người đẹp. Đây là cách ca ngợi kín đáo của nhà thơ. Chị em Thuý Kiều không chỉ đẹp về hình dáng mà tâm hồn, phẩm hạnh cũng rất thanh cao.

Có thể nói Chị em Thuý Kiều là một trong số những đoạn trích hay nhất, đẹp nhất trong Truyện Kiều và được nhiều độc giả yêu thích. Bởi ngón ngữ thơ giàu cảm xúc, nét vẽ có thần. Các biện pháp tu từ ẩn dụ, nhân hoá, so sánh được nhà thơ sử dụng một cách tài tình, tạo nên những vần thơ ước lệ mà trữ tình. Hàm ẩn sau bức chân dung mĩ nhân - Thuý Kiều là cả một tâm lòng yêu mến trân trọng nàng. Bàng ngòi bút thiên tài của mình, Nguyễn Du đã giúp chúng ta hiểu được một phần cuộc đời của chị em Thuý Kiều và dõi theo từng bước đi, từng bước gian truân của họ.

Với thế giới ngôn ngừ phong phú, tinh tế, bằng một bút pháp điêu luyện, kết hợp với lòng thương yêu con người, nhất là người phụ nữ, Nguyễn Du vẽ lên bức chân dung vừa điển nhã, vừa có sức gợi cảm mãnh liệt của Thúy Vân và Thúy Kiều trong trích đoạn Chị em Thúy Kiều. Càng nâng niu, quý trọng truyện Kiều, chúng ta càng cảm phục tài năng và đức độ của đại thi hào dân tộc Nguyễn Du. Phải chăng vì thế mà Truyện Kiều của Nguyễn Du mãi trường tồn: Thơ Người mãi sống cùng đất nước Dù có mai sau dù có bao giờ...