So sánh tài sắc của Thuý Vân và Thuý Kiều trong đoạn trích: "Đầu lòng ...mặc ai" (Bài 3)

Đọc truyện Kiều mấy ai không nhớ vẻ đẹp sắc nước hương trời của hai người con gái đầu lòng của ông bà Vương viên ngoại:

Đầu lòng hai ả tố nga
Thuý Kiều là chị em là ThuýVân
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười

Chỉ bốn câu thơ thôi tác giả đã giới thiệu với chúng ta hình ảnh hai người con gái xinh đẹp, dáng hình mảnh dẻ, thanh tao như mai và tâm hồn trắng trong như tuyết .Vẻ đẹp của cả hai đều đạt đến mức “mười phân vẹn mười ”nhưng nét bút của Nguyễn Du vẫn muốn đậm nhạt “mỗi người một vẻ” . Đến với người đọc trước hết là vẻ yêu kiều của Thuý Vân:

Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười, ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.

Vân mới đẹp làm sao! Con người nàng toát lên vẻ trang trọng khác vời ,từng đường nét dường như đều là một kỳ công của tạo hoá: gương mặt tròn đầy ,tươi sáng như ánh trăng ,đôi mày dài thanh thoát,miệng cười tươi thắm như hoa,tiếng nói trong như ngọc,mái tóc mềm hơn mây ,làn da trắng mịn màng hơn tuyết …Cô gái ấy đã đẹp người lại ý nhị, đoan trang. Mỗi câu thơ thực sự là một nét vẽ tài hoa về bức chân dung giai nhân. Vẻ đẹp của nàng sánh ngang sự sáng trong của trăng, hoa, ngọc, vàng, mây, tuyết - những báu vật tinh khôi trong trẻo của đất trời. Dường như phải tả như thế mới nói hết vẻ yêu kiều của một giai nhân. Vẻ đẹp của Thuý Vân đươc thiên nhiên ưu ái nhường nhịn nên có lẽ cuộc đời sẽ phẳng lặng ấm êm. Đẹp như Thuý Vân tưởng đã là tuyệt thế ,nhưng không:

Kiều càng sắc sảo mặn mà
So bề tài sắc lại là phần hơn

Kiều đến với người đọc bằng ấn tượng đầu tiên: “sắc sảo mặn mà”. Các từ mang ý nghĩa so sánh: “càng”, “so bề”,“phần hơn”cho thấy nàng không chỉ có vẻ đẹp như Thuý Vân mà nàng còn đẹp hơn thế nữa. Cái “sắc sảo mặn mà” của người con gái đang độ trăng tròn được Nguyễn Du phác hoạ bằng vài nét chấm phá:

Làn thu thuỷ nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một ,tài đành hoạ hai

Không chi tiết như khi tả Thuý Vân ,tả Kiều tác giả chỉ tập trung đặc tả đôi mắt. Đôi mắt đẹp như làn nước mùa thu được điểm tô bằng đôi mày thanh nhẹ, tươi tắn như dáng núi mùa xuân. Phải chăng khi miêu tả đôi mắt của Thuý Kiều Nguyễn Du muốn người đọc hiểu rằng: đằng sau đôi mắt trong veo ấy là một tâm hồn đa cảm? Có thể là như thế. Chỉ biết rằng nàng đẹp lắm ,đẹp đến mức hoa phải ghen, liều phải hờn. Phép nhân hoá tài tình khiến người chợt liên tưởng: phải chăng hoa ghen với nàng bởi kém nàng hương sắc,liễu hờn với nàng bởi kém nàng sự mềm mại thướt tha? Không bằng những nét vẽ chi tiết, chỉ vẫn là bút pháp ước lệ tượng trưng nhưng Kiều đã thật sự hiện ra trước mắt người đọc với đầy đủ vẻ đẹp lộng lẫy của một trang quốc sắc thiên hương. Vài cái nhìn của nàng đủ khiến cho thành xiêu nước đổ . Buồn thay, chính vẻ đẹp sắc sảo mặn mà khiến thiên nhiên cũng phải hờn ghen, đố kỵ ấy đã dự báo trước một cuộc đời đầy sóng gió sẽ ập đến với nàng.

Không chỉ có nhan sắc tuyệt đỉnh, Thuý Kiều còn là người con gái thông minh, đa tài :

Thông minh vốn sẵn tính trời
Pha nghề thi hoạ đủ mùi ca ngâm

Ở nàng hội tụ đầy đủ tài Thi-Ca-Nhạc-Hoạ. Đỉnh cao của khiếu âm nhạc ở nàng là tài soạn nhạc với cung đàn “bạc mệnh” mang âm điệu não nùng. Dường như số phận đã nhập vào điệu hồn riêng của nàng để hoá thân thành bản đàn bạc mệnh. Thuyết “tài mệnh tương đố” cũng mách bảo người nghe về một tương lai dâu bể sẽ xô cuốn đời nàng. Tất cả tài năng của Kiều đều ở mức tuyệt đỉnh,tuyệt đỉnh như chính nhan sắc mà tạo hoá đã kỳ công ban cho nàng, mà “hồng nhan đa truân”,”chữ tài liền với chữ tai một vần”. Triết lý đó đã được người học trò xuất sắc của đạo Khổng vận dụng để dự đoán trước cuộc đời của người con gái sắc nước hương trời ấy.

Dẫu vẫn sử dụng bút pháp miêu tả ước lệ tương trưng của văn thơ cổ song với tâm hồn mẫn cảm tài hoa,với cách sử dụng ngôn từ chắt lọc,chau chuốt, Nguyễn Du đã khắc hoạ thật sinh động hai bức chân dung Thuý Vân và Thuý Kiều, mỗi người một vẻ đẹp riêng, toát lên từng tính cách số phận riêng, không lẫn vào nhau và càng không dễ phai nhoà trong tâm hồn người đọc.

Với một tấm nhân đạo, một quan điểm thẩm mỹ và triết lý vì con người ,ở đoạn trích này Nguyễn Du đã thực sự tạo nên một viên ngọc bằng ngôn ngữ đẹp nhất ,lấp lánh nhất và cũng ý nghĩa nhất .Đúng như nhận định :“Với bút pháp tinh diệu, Nguyễn Du không những tạo nên được hai bức chân dung mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười mà dường như còn nói lên được cả tính cách, thân phận …toát ra từ diện mạo của mỗi vẻ đẹp riêng”.