Soạn văn 8 sách Cánh Diều, bài 4: Đổi tên cho xã

- Xem lại khái niệm hài kịch ở phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc hiểu văn bản hài kịch, các em cần chú ý:
+ Tóm tắt nội dung văn bản (Văn bản kể lại sự việc gì? Sự việc ấy xảy ra trong bối cảnh nào? Cốt truyện có gì đặc biệt?…)
Trả lời:
Văn bản kể về sự việc xã Cà Hạ sắp được đổi tên, sự việc diễn ra trong buổi công bố tên xã mới vô cùng long trọng. Việc đổi tên xã khiến chính quyền xã phải phân công lại nhiệm vụ cho từng người. Sau khi nghe phân công nhiệm vụ, ông Sửu thắc mắc về nhiệm vụ của mình và được giao cho vị trí chủ nhiệm trung tâm Triệt sản gia súc. Chưa ai hiểu rõ được nhiệm vụ mình được giao là gì, mọi người bàn tán rất nhiều. Kết thúc văn bản là cuộc nói chuyện của ông Nha, ông Thỉnh và Văn Sửa cho thấy sự hài hước, trào phúng của văn bản này.

+ Đặc điểm của hài kịch được thể hiện trong văn bản ở những phương diện nào (xung đột, nhân vật, hành động, lời thoại, thủ pháp trào phúng,…)?
Trả lời:
Đặc điểm của hài kịch được thể hiện trong văn bản ở những phương diện:
Xung đột: Ông Nha – chủ tịch xã với những ảo tưởng, ông đổi tên xã, phong các chức danh cho mọi người trong xã để sĩ diện, khoe khoang, mong muốn sẽ giúp xã ngày càng trở nên giàu có và phát triển. Tuy nhiên, trên thực tế, chính những việc làm đó đã khiến xã rơi vào hoàn cảnh nghèo đói.
Nhân vật: ông Đốp, ông Thình,…
Lời thoại: lời thoại đã bộc lộ được rõ nét tính cách, đặc điểm nhân vật của họ.
Thủ pháp trào phúng: ông Nha ảo tưởng sẽ xây dựng xã văn minh giàu mạnh, phát triển nhưng lại đẩy xã vào tình cảnh nghèo đói, lộn xộn và đầy lố bịch.

+ Liên hệ, kết nối với cuộc sống và bản thân để hiểu sâu hơn về nội dung văn bản và hiểu thêm chính mình.
Trả lời:
- HS liên hệ bản thân.

- Đọc trước văn bản Đổi tên cho xã, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ.
Trả lời:
Lưu Quang Vũ sinh tại xã Thiệu Cơ, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ nhưng quê gốc lại ở quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, là con trai nhà viết kịch Lưu Quang Thuận và bà Vũ Thị Khánh, và tuổi thơ sống tại Phú Thọ cùng cha mẹ. Khi hoà bình lập lại (1954) gia đình ông chuyển về sống tại Hà Nội. Thiên hướng và năng khiếu nghệ thuật của ông đã sớm bộc lộ từ nhỏ và vùng quê trung du Bắc Bộ đó đã in dấu trong các sáng tác của ông sau này.
 

*Nội dung chính: văn bản đã nêu lên và phê phán một hiện tượng nhức nhối trong xã hội Việt Nam, đó là thích sĩ diện, háo danh. 
 

Câu 1 - Trang 86: Đoạn chữ in nghiêng mở đầu này có nhiệm vụ gì?
Trả lời:
- Đoạn chữ in nghiêng mở đầu này có nhiệm vụ giới thiệu bối cảnh, không gian tổ chức sự kiện đổi tên cho xã.

Câu 2 - Trang 86: Chú ý địa danh và tên các nhân vật.
Trả lời:
- Địa danh: tại trụ sở Ủy ban xã, trong một căn phòng rộng được trang trí bởi nhiều đồ: áp phích, bản đồ,…
- Tên các nhân vật: ông Nha, anh Văn Sửu, ông Thình, ông bà Độp, anh Tý, ông Ruộng, cô Xoan, bà Thủ.

Câu 3 - Trang 86: Mục đích của cuộc họp là gì?
Trả lời:
- Mục đích của cuộc họp: thông bảo việc xã đổi tên từ xã Cà Hạ thành xã Hùng Tâm, phố Cà, thủ phủ của xã, sẽ thành thị trấn Hùng Tâm.

Câu 4 - Trang 86: Tên mới của xã khác gì tên cũ?
Trả lời:
- Tên mới của xã là Hùng Tâm, nghe có vẻ hay hơn tên cũ (Cà Hạ) nhưng cũng không có ý nghĩa gì đặc biệt.

Câu 5 - Trang 87: Vì sao một số dòng chữ được in nghiêng và để trong ngoặc đơn?
Trả lời:
Một số dòng chữ được in nghiêng và để trong ngoặc đơn được dùng để miêu tả động tác mà diễn viên sẽ làm.

Câu 6 - Trang 87: Tên các chức vụ được thay đổi ra sao?
Trả lời:
- Đồng chí Bạch Bá Thình thôi giữ chức Đội trưởng đội Sáu để giữ chức Chủ nhiệm Trung tâm Công nghệ kiêm Trưởng ban Ngoại vụ của Liên hợp xã.
- Đồng chí Lê Khắc Tự thôi giữ chức Tổ trưởng Tổ nề mộc để nhận chức Chủ nhiệm Trung tâm Xây dựng và kiến thiết cơ bản.
- Đồng chí Hà Thị Thủ thôi giữ chức Cửa hàng trưởng Cửa hàng mua bán xã để giữ chức Chủ nhiệm Công ty dịch vụ Thương nghiệp Hùng Tâm.
- Đồng chí Hà Văn Ruộng thôi giữ chức Đội trưởng đội Hai để giữ chức Chủ nhiệm Trung tâm Điều phối nhân lực và sản xuất nông nghiệp.
- Bà Độp – nguyên Trưởng trại lợn được giữ chức Chủ nhiệm Trung tâm Chăn nuôi gia súc.

Câu 7 - Trang 88: Ngôn ngữ hài hước được thể hiện ở chi tiết nào?
Trả lời:
- Ngôn ngữ hài hước được thể hiện ở chi tiết: Người hoạn lợn được mở một Trụ sở Hoạn lợn và được lấy với cái tên bớt thô là “Trung tâm Triệt sản gia súc Hùng Tâm”.

Câu 8 - Trang 89: Chú ý cách ví von, so sánh của ông Nha.
Trả lời:
- Cách ví von, so sánh của ông Nha: Nguyễn Trãi phò Lê Lợi, Cà Hạ đổi thành Hùng Tâm.

Câu 9 - Trang 89: Ngôn ngữ của ông Nha ở đoạn này có gì gây cười?
Trả lời:
- Ngôn ngữ của ông Nha gây cười ở chỗ: dùng nhiều từ ngữ không có ý nghĩa “bung ra, ta bung ra,…ta bung ra pháo”.

Câu 10 - Trang 90: Dự đoán kết quả đổi mới của ông Nha.
Trả lời:
Kết quả đổi mới xã của ông Nha sẽ thất bại và không đi tới đâu vì sự đổi mới không tổ chức, không khoa học, phân bổ chức vụ một cách tràn lan và giao trọng trách cho những người thiếu chuyên môn.
 

Câu 1 - Trang 90: Nội dung chính của văn bản Đổi tên cho xã là gì?
Trả lời:
- Nội dung chính: kể về việc đổi tên xã từ Cà Hạ thành Hùng Tâm. Đồng thời, ông Nha – chủ tịch xã thông báo thay đổi một số điều mới về xã: tổ chức các bộ phận của xã và phong chức vụ cho một số người.

Câu 2 - Trang 90: Quan sát văn bản và chỉ ra cách trình bày kịch bản có gì khác với cách trình bày một truyện ngắn, bài kí hoặc thơ. Nhận biết các chỉ dẫn sân khấu (các dòng chữ in nghiêng đặt trong ngoặc đơn) và chức năng của các chỉ dẫn ấy.
Trả lời:
- Điểm khác giữa cách trình bày kịch bản và cách trình bày một truyện ngắn, bài kí:
+ Trong cách trình bày kịch bản, nội dung được thể hiện qua các lời đối thoại của các nhân vật, lồng vào sử dụng những từ ngữ mang tính hài hước, gây cười.
+ Trong cách trình một truyện ngắn, bài kí, nội dung chủ yếu sẽ được thể hiện qua các lời văn.

Câu 3 - Trang 90: Hãy phân tích một số đặc điểm hài kịch được  thể hiện rõ ở văn bản Đổi tên cho xã.
Trả lời:                
- Một số đặc điểm hài kịch được  thể hiện rõ ở văn bản Đổi tên cho xã:
+ Xung đột: Ông Nha – chủ tịch xã với những ảo tưởng, ông đổi tên xã, phong các chức danh cho mọi người trong xã để sĩ diện, khoe khoang, mong muốn sẽ giúp xã ngày càng trở nên giàu có và phát triển. Tuy nhiên, trên thực tế, chính những việc làm đó đã khiến xã rơi vào hoàn cảnh nghèo đói.
+ Nhân vật: ông Đốp, ông Thình,…=> những tên gọi gần gũi.
+ Lời thoại: lời thoại đã bộc lộ được rõ nét tính cách, đặc điểm nhân vật của họ.
+ Thủ pháp trào phúng: ông Nha ảo tưởng sẽ xây dựng xã văn minh giàu mạnh, phát triển nhưng lại đẩy xã vào tình cảnh nghèo đói, lộn xộn và đầy lố bịch.

Câu 4 - Trang 90: Nhân vật ông chủ tịch xã Toàn Nha tiêu biểu cho kiểu người nào trong xã hội? Hãy phân tích đặc điểm tính cách của nhân vật này.
Trả lời:
- Nhân vật ông Chủ tịch xã Toàn Nha tiêu biểu cho kiểu người sĩ diện hão, háo danh, háo chức, giả dối và không có năng lực trong xã hội.
- Đặc điểm tính cách của ông Toàn Nha:
+ Ông là một người ưa sĩ diện, giả dối và không biết lượng sức mình.
+ Ông Nha có khát vọng sẽ đổi tên xã và các chức danh sao cho thật nhiều, thật kêu, thật hay, rồi từ đó đổi mới xã theo những nơi phát triển khác mà ông tìm hiểu qua quýt, giúp cho xã giàu mạnh để ông được nở mày nở mặt với các xã khác và được cấp trên chú ý.
+ Bên cạnh đó, mặc dù chưa làm ra được thành tựu nào cho xã nhưng ông Nha đã có những phát biểu rất hùng hồn, hoa mỹ, đầy tự tin. Rồi thực tế đã chứng minh rằng những điều đó chỉ là sáo rỗng, khiến tới dẫn đến kết quả cuộc sống nhân dân xã rơi vào nghèo đói, không còn được yên bình như trước.

Câu 5 - Trang 90: Theo em, văn bản Đổi tên cho xã đã nêu lên và phê phán hiện tượng gì? Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không?
Trả lời:
- Theo em, văn bản đã nêu và phê phán hiện tượng ưa sĩ diện, mắc căn bệnh “háo danh” của rất nhiều người trong xã hội. Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay. Bởi ngày nay, vẫn còn tồn tại rất nhiều người có tính sĩ diện, không chỉ gây ảnh hưởng tới bản thân họ mà còn làm ảnh hưởng tới mọi người, gây ra nhiều hậu quả khó lường và các tác động tiêu cực ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của cả cộng đồng.

Câu 6 - Trang 90: Bằng trải nghiệm của bản thân, em hãy nêu một số ý nói về tác hại của “bệnh sĩ” trong cuộc sống.
Trả lời:
Tác hại của bệnh sĩ: Khiến con người ta luôn chạy đua với thành tích, luôn muốn mình cao siêu hơn, nổi bật hơn mọi người. Con người dễ ảo tưởng về thành tựu mình đạt được.