Giải bài tập Công dân 6 - Sách KNTT, bài 10: Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân

Lớp 6A có 1 số bạn nhà xa nên thường đi xe đạp điện đến trường. Trong đó, một vài bạn không đội nón bảo hiểm.
- Theo em, học sinh lớp 6A có được sử dụng xe đạp điện không?
- Người điều khiển xe đạp điện khi tham gia có bắt buộc phải  đội mũ bảo hiểm không? Vì sao?
Trả lời:
- Theo em, học sinh lớp 6A  được sử dụng xe đạp điện. Vì theo qui định thì xe đạp điện vẫn được xem là loại xe thô sơ và được tự do lựa chọn làm phương tiện di chuyển dựa trên nhu cầu sử dụng mỗi ngày.
- Người điều khiển xe đạp điện khi tham gia bắt buộc phải  đội mũ bảo hiểm đúng theo qui định. Vì như vậy sẽ an toàn hơn khi tham gia giao thông.
 

1. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo hiến pháp năm 2013
Em hãy đọc thông tin kết hợp với quan sát các hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi:
a. Xác định các nhóm quyền và nêu nội dung các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân Việt Nam được quy định trong Hiến Pháp năm 2013.
1. Nhóm quyền chính trị: quyền bầu cử, ứng cử vào các cơ quan quyền lực nhà nước (Điều 27); Quyền tham gia quản lý nhà nước (Điều 28); quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí (Điều 25); quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo (Điều 24),...
2. Nhóm quyền dân sự: quyền sống (Điều 19); quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm (Điều 20); quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình (Điều 21); quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở (Điều 22); Quyền tự do đi lại và cư trú (Điều 23); quyền bình đẳng giới (Điều 26); quyền tự do kết hôn và ly hôn (Điều 36),...
3. Nhóm quyền về kinh tế: quyền tự do kinh doanh (Điều 33); quyền có việc làm (Điều 35); quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất (Điều 32),...
4. Nhóm quyền văn hóa, xã hội: quyền học tập (Điều 39); quyền nghiên cứu khoa học và công nghệ, sáng tạo văn học, nghệ thuật (Điều 40); quyền được đảm bảo an sinh xã hội (Điều 34); quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe (Điều 38),...
5. Các nghĩa vụ cơ bản mà công dân phải thực hiện: trung thành với Tổ quốc (Điều 44); thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân (Điều 45); tuân theo Hiến Pháp (Điều 46); nộp thuế (Điều 47); bảo vệ môi trường (Điều 43); nghĩa vụ học tập (Điều 39),...

b. Ghép các hình ảnh với nhóm quyền và nghĩa vụ phù hợp.




Trả lời:
a. Những nhóm quyền cơ bản của công dân:
- Nhóm quyền chính trị
- Nhóm quyền dân sự
- Nhóm quyền về kinh tế
- Nhóm quyền văn hóa, xã hội.
Nội dung các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân Việt Nam được quy định trong Hiến Pháp năm 2013
1. Nhóm quyền chính trị: quyền bầu cử, ứng cử vào các cơ quan quyền lực nhà nước (Điều 27); Quyền tham gia quản lý nhà nước (Điều 28); quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí (Điều 25); quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo (Điều 24),...
2. Nhóm quyền dân sự: quyền sống (Điều 19); quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm (Điều 20); quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình (Điều 21); quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở (Điều 22); Quyền tự do đi lại và cư trú (Điều 23); quyền bình đẳng giới (Điều 26); quyền tự do kết hôn và ly hôn (Điều 36),...
3. Nhóm quyền về kinh tế: quyền tự do kinh doanh (Điều 33); quyền có việc làm (Điều 35); quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất (Điều 32),...
4. Nhóm quyền văn hóa, xã hội: quyền học tập (Điều 39); quyền nghiên cứu khoa học và công nghệ, sáng tạo văn học, nghệ thuật (Điều 40); quyền được đảm bảo an sinh xã hội (Điều 34); quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe (Điều 38),...
5. Các nghĩa vụ cơ bản mà công dân phải thực hiện: trung thành với Tổ quốc (Điều 44); thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân (Điều 45); tuân theo Hiến Pháp (Điều 46); nộp thuế (Điều 47); bảo vệ môi trường (Điều 43); nghĩa vụ học tập (Điều 39),...

b. Các bức ảnh được ghép với các nhóm quyền và nghĩa vụ của công dân:
 - Ghép các hình ảnh vào quyền và nghĩa vụ phù hợp: 
+ Nhóm quyền chính trị: 8
+ Nhóm quyền dân sự: 1
+ Nhóm quyền kinh tế: 9
+ Nhóm quyền văn hóa, xã hội: 2, 4
+ Nhóm quyền cơ bản của công dân: 3, 5, 6, 7.
 

Em hãy đọc các thông tin, tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:
- Hương là học sinh lớp 6, ngoài việc học tập tốt, bạn còn chăm chỉ lao động, giúp đỡ bố mẹ làm việc nhà.
- Thấy bác lao công đang quét dọn sân trường, Bình vứt luôn vỏ hộp xuống sân để bác dọn. 
- Biết Phương định bóc thư của bạn khác để xem, Minh đã khuyên Phương không nên làm như vậy vì sẽ xâm phạm quyền bí mật thư tín.
- Ngày nào bố mẹ cũng phải nhắc Thắng học bài nhưng bạn chỉ ôn bài khi sắp tới kỳ kiểm tra.
- Nhiều lần chứng kiến chú Hưng đánh con, nên Hà đã gọi điện báo với Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em 111.
- Gia đình Liên tìm mọi cách để anh trai không phải thực hiện nghĩa vụ quân sự. Biết chuyện, Liên không tán thành và khuyên anh nên thực hiện nghĩa vụ quân sự.
- Nhà trường tổ chức lấy ý kiến của học sinh nhưng Trang không tham gia vì cho rằng ý kiến của trẻ em sẽ không được thực hiện.
- Hùng luôn tích cực học tập và rèn luyện để sau này trở thành người công dân có ích cho xã hội.

a. Em hãy xác định những ai đã thực hiện đúng, ai thực hiện chưa đúng quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân? Vì sao?
b. Là học sinh, em đã được hưởng quyền và phải thực hiện các nghĩa vụ cơ bản nào của công dân? Em đã làm gì để thực hiện đúng các nghĩa vụ đó?
Trả lời:
a. Từ các tình huống trên, những người thực hiện đúng và chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân:
- Người thực hiện đúng: 
+ Hương thực hiện đúng, vì Hương đã thực hiện tốt nghĩa vụ của học sinh, bạn đã học tập tốt, chăm chỉ lao động, giúp đỡ bố mẹ làm việc nhà.
+ Minh thực hiện đúng, vì Minh đã thực hiện đúng quyền bí mật thư tín của công dân, ngăn cản Phương bóc thư của bạn khác để xem.
+ Hà thực hiện đúng, vì Hà đã thực hiện đúng quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, nhân phẩm và danh dự, Hà đã báo tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em 111 tố giác hành vi của chú Hưng.
+ Liên thực hiện đúng, vì Liên đã không tán thành với việc làm của bố mẹ tìm mọi cách để anh trai trốn nghĩa vụ quân sự và khuyên anh trai nên thực hiện nghĩa vụ quân sự.
+ Hùng thực hiện đúng, vì Hùng đã có trách nhiệm thực hiện đúng nghĩa vụ của một công dân là cố gắng học tập và rèn luyện để trở thành một công dân tốt.
- Bạn thực hiện chưa đúng: 
+ Bình thực hiện chưa đúng, vì Bình cố tình vứt rác bừa bãi, không thực hiện đúng trách nhiệm của học sinh.
+ Phương thực hiện chưa đúng, vì Phương đã vi phạm quyền bí mật riêng tư của công dân
+ Thắng thực hiện chưa đúng, vì Thắng chưa tự giác thực hiện trách nhiệm học tập của công dân.
+ Trang thực hiện chưa đúng, vì Trang đã vi phạm quyền tham gia và quản lý nhà nước của công dân, bạn đã không tham gia đóng góp ý kiến cho nhà trường. 
 

1. Em hãy tìm hiểu và ghi chép nội dung các quyền và nghĩa vụ cơ bản của những công dân được quy định trong Hiến Pháp 2013.
Trả lời:
Em tìm hiểu được nội dung các quyền và nghĩa vụ cơ bản của những công dân được quy định trong Hiến Pháp 2013 như sau:
- Nội dung các quyền cơ bản của những công dân được quy định trong Hiến Pháp 2013:
+  Quyền được học tập.
+ Quyền tự do ngôn luận.
+ Quyền quyền bầu cử và ứng cử vào các cơ quan quyền lực nhà nước
+ Quyền tham gia quản lí nhà nước
+ Quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí.
+ Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo 

- Nội dung các nghĩa vụ cơ bản của những công dân được quy định trong Hiến Pháp 2013:
+ Nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc.  
+ Nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân. 
+ Nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật.
+ Nghĩa vụ nộp thuế. 
+ Nghĩa vụ bảo vệ môi trường.
+ Nghĩa vụ nghĩa vụ học tập. 

2. Em hãy cho biết, bạn nào dưới đây, bạn nào thực hiện chưa tốt quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.
a. Ngoài giờ học ở trường, Kim thường tự học ở nhà và dành thời gian làm việc nhà giúp bố mẹ.
b. Mặc dù nhà rất nghèo nhưng bố mẹ vẫn cố gắng để Thu được tới trường. Tuy nhiên, Thu cho rằng: “Nhà mình nghèo, có cố gắng học cũng không mang lại lợi ích gì”. Thu đến trường chỉ vì bố mẹ muốn, do vậy kết quả học tập của Thu rất kém.
c. Nam thường quát mắng, dọa nạt và đánh em gái vì em hay khóc và bày đồ chơi bừa bãi. 
d. Hưng là học sinh cá biệt, hay ngịch. Hôm nay, Hưng rủ các bạn đá bóng trong sân trường và làm vỡ kính lớp học. Cô giáo chủ nhiệm gửi giấy thông báo và nhờ Hưng đưa cho bố mẹ. Trên đường về, Hưng đã bóc thư ra xem trước.
Trả lời:
Trong các tình huống trên những bạn thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân là: Kim
Những bạn chưa thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân là: Thu; Nam; Hưng.

3. Xử lý tình huống:
1. Lan là một học sinh hoạt bát, tích cực tham gia các hoạt động của lớp và liên đội nhưng mẹ Lan thường ngăn cấm không cho Lan tham gia các hoạt động tập thể vì cho rằng sẽ ảnh hưởng đến việc học tập.
Theo em, Lan nên làm gì để mẹ không ngăn cản cấm mình tham gia hoạt động tập thể?
Trả lời:
Theo em, để mẹ không ngăn cản việc mình tham gia hoạt động tập thể Lan cần: Trước tiên Lan nên chia sẻ với mẹ về tính cách, sở thích, ưu điểm của bản thân mình vì Lan rất hoạt bát và rất thích các hoạt động tập thể. Sau đó giải thích cho mẹ hiểu về những lợi ích của việc mình tham gia các hoạt động tập thể đó, nó sẽ giúp Hà phát triển những kỹ năng như kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, kỹ năng thuyết trình,... Ngoài ra các hoạt động tập thể rèn luyện cho Lan những giá trị như: giá trị yêu thương, tôn trọng, đoàn kết, trách nhiệm,...

2. Mặc dù công việc của bố mẹ Hà ít khi làm việc nhà để giúp đỡ bố mẹ vì nghĩ rằng mình chỉ cần có nghĩa vụ học giỏi là đủ.
a. Em suy nghĩ gì về việc của Hà?
b. Theo em, Hà cần làm gì để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của học sinh?
Trả lời:
a. Từ việc làm của Hà em có những suy nghĩ sau: Hành động của Hà như vậy là chưa đúng, Hà chưa làm trọn trách nhiệm và nghĩa vụ của một người học sinh, một người con. Hà nghĩ rằng học sinh chỉ cần học giỏi thì sẽ không phải làm gì, nhưng học sinh ngoài học giỏi cần phải lao động, rèn luyện bản thân, giúp bố mẹ những công việc nhà, hiếu thảo với ông bà,...
b. Theo em, để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của học sinh Hà cần: Ngoài việc cố gắng chăm chỉ học tập thật tốt, Hà còn phải rèn luyện bản thân, phụ giúp ông bà, cha mẹ thực hiện tốt nghĩa vụ của một học sinh.
 

1. Em hãy vẽ bức tranh hoặc sưu tầm một câu chuyện thể hiện việc làm thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân và thuyết minh về bức tranh đó. 
Trả lời:
Em sưu tầm một câu chuyện thể hiện việc làm thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân

Nước Việt ta trải qua hàng nghìn năm đấu tranh giữ nước và dựng nước, chính điều đó đã hun đúc cho dân tộc ta ý chí bất khuất, kiên cường, dám đương đầu với khó khăn và không bao giờ đầu hàng trước số phận. Trong cuộc sống đời thường không đó để bắt gặp những tấm gương vượt khó, một trong số đó có Nguyễn Nhật Minh – anh học sinh của trường THPT Phạm Văn Đồng, có hoàn cảnh gia đình nhiều éo le nhưng luôn nỗ lực, phấn đấu hết mình trong học tập.

Anh Minh sinh ra và lớn lên ở Đăk Nông – một tỉnh của vùng đất Tây Nguyên đầy nắng và gió. Xuất thân trong một gia đình nông dân nghèo khó, quanh năm chật vật lo cái ăn cái mặc. Anh Minh là con trai lớn trong nhà, đằng sau là ba đứa em đang còn thơ dại, sớm thấu hiểu được sự vất vả của cha mẹ, sau mỗi giờ học bạn đỡ đần công việc nhà và chiều chiều lại lên nương rẫy cùng cha. Những khi vắng việc đồng áng, bạn đạp xe khắp các xã làm thuê cho người ta với hy vọng kiếm ít tiền đỡ đần cho gia đình. Sau một ngày dài mệt mỏi, tối là thời gian Anh Minh vùi đầu vào bài vở, niềm tin nhỏ nhoi về một ngày mai tươi sáng hơn.

Những tưởng cuộc sống dẫu có khăn nhưng vẫn còn gia đình là chỗ dựa, thì biến cố lớn lại xảy đến. Ngày anh Minh bước vào lớp mười hai cũng là lúc bố Minh bỏ đi theo người phụ nữ khác, mẹ Minh vì quá đau khổ, túng quẫn trước cảnh nhà éo le cũng bỏ nhà đi biệt xứ để lại những đứa con đang còn thơ dại. Bốn anh em dọn về dưới vòng tay cưu mang của bà nội, bà đã gần bảy mươi, tuổi già sức yếu, hàng ngày tiền sinh hoạt chỉ dựa vào tiệm tạp hoá nhỏ ven đường. Cuộc sống khó khăn chồng chất khó khăn, bao nhiêu gánh nặng dồn lên đôi vai của cậu con trai đang đứng trước bước ngoặt cuộc đời.

Sau biến cố, anh Minh trầm lặng hơn nhưng trong đôi mắt anh ấy luôn chứa đựng đầy sự quyết tâm, nỗ lực vượt qua những thử thách cuộc đời. Mọi nơi trong trường đều trở thành góc học tập lý tưởng, bất kể là ghế đá hay gốc cây phượng tôi vẫn thường xuyên bắt gặp dáng vẻ cao gầy của chàng trai ấy đang say sưa học bài. Anh Minh yêu thích và học rất giỏi môn Toán với những xấp bài tập dày cộm, chi chít nét chữ và con số. Nhận thức được sự thiếu thốn của mình không làm anh Minh tự ti hay chùn bước, anh biết mình luôn phải cố gắng, nỗ lực gấp đôi bạn bè. Trong khi lũ bạn chiều chiều được đi luyện thi ở các trung tâm lớn nhỏ, được bố mẹ chăm sóc bảo ban thì anh Minh phải đi làm thuê lo cho các em đỡ đần bà nội, đêm đến chẳng cần nghỉ ngơi Minh lại thức thâu đêm nghiên cứu từng tài liệu mượn của bạn bè, thời gian không còn nhiều đây chính là thời khắc cuối thời học sinh mở ra một trang mới cho cuộc đời mỗi con người. Trong mỗi giờ ra chơi, anh ấy vẫn ngồi đấy mặc cho bạn bè vui chơi, chăm chú xem lại từng bài giảng của thầy cô. Ba năm liền kết quả học tập luôn đứng đầu lớp và là thành viên trong đội tuyển học sinh giỏi của trường, anh Minh đã đem về cho mình nhiều giải thưởng của tỉnh cũng như khu vực, đặc biệt là huy chương vàng Toán học cấp khu vực các tỉnh Tây Nguyên. Chúng tôi ai cũng nhìn anh với ánh mắt ngưỡng mộ, thán phục, thầy cô cũng thấu hiểu được hoàn cảnh gia đình anh Minh nên luôn giúp đỡ, bảo ban tận tình. Vất vả là thế, nhưng chưa một anh Minh vắng mặt trong lớp học, bất kể là mưa bão hay ốm đau bệnh nặng bạn cũng vượt con đường hàng chục cây số từ xã lên thị trấn để học đều đặn hàng ngày.

Trời không phụ lòng người, năm ấy anh Minh thi đỗ vào đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh ngành công nghệ thông tin với số điểm hai mươi bảy, cũng là thủ khoa của trường cấp ba. Cái tên Nguyễn Nhật Minh năm ấy nổi tiếng khắp vùng, là niềm tự hào của trường, của xã, đặc biệt là những giọt nước mắt hạnh phúc của người bà đã rơi xuống. Rời quê lên Sài Gòn phồn hoa, tấp nập, nỗi lo cơm áo gạo tiền lại dai dẳng bám theo, may mắn thay biết được hoàn cảnh khó khăn và sự nỗ lực không ngừng nghỉ của cậu học trò nghèo, tỉnh đã quyết định trao cho anh Minh học bổng hỗ trợ suốt bốn năm đại học. Vậy là giờ đây, anh Minh có thể yên tâm học tập xây dựng một tương lai tươi sáng, mai này có thể phụng dưỡng bà nội, lo cho các em ăn học.
 
Cuộc sống vốn là những khó khăn, thử thách, con đường tới thành công thì không bao giờ trải đầy hoa hồng. Muốn trở thành một người thành đạt, có địa vị, tạo ra những giá trị cho xã hội thì ta phải biết dấn thân, hy sinh công sức và nỗ lực hết mình cho mục tiêu ấy, đừng bao giờ bỏ cuộc hay đầu hàng trước số phận nghiệt ngã, hãy học tập và làm theo những tấm gương người tốt, giàu nghị lực quanh ta.

2. Em hãy viết khoảng nửa trang giấy về nghĩa vụ của học sinh và những việc em đã làm để thực hiện nghĩa vụ đó.
Trả lời:
Em đã thực hiện tốt những quyền và nghĩa vụ của học sinh như sau: 
a) Quyền học tập
- Mọi công dân đều có quyền học tập, không hạn chế về trình độ, độ tuổi.
- Được học bằng nhiều hình thức.
- Học bất cứ ngành nghề gì phù hợp với điều kiện, sở thích của mình.

b. Nghĩa vụ học tập:
- Công dân từ 6 đến 14 tuổi bắt buộc phải hoàn thành bậc giáo dục tiểu học; Từ 11 đến 18 tuổi phải hoàn thành bậc THCS.
- Gia đình phải tạo điều kiện cho con em hoàn thành nghĩa vụ học tập.