Giải bài tập Công dân 6 - Sách Cánh Diều, bài 9: Tiết kiệm

Hãy trao đổi với các bạn xung quanh và chia sẻ trước lớp: “Em mong ước mua một món đồ nhưng không đủ tiền và cũng không muốn xin tiền bố mẹ. Em sẽ làm gì để thực hiện được mong muốn đó?”.
Trả lời:
- Em mong ước mua một món đồ nhưng không đủ tiền và cũng không muốn xin tiền bố mẹ. Em sẽ có thể xin đi làm thêm sau giờ học để kiếm tiền mua món đồ đó hoặc tiết kiệm tiền tiêu vặt của mình. Ngoài ra em sẽ tích trữ, thu gom những vật liệu phế thải như: giấy vụn, chai lọ … để bán cho các cô ve chai để có tiền mua đồ.
 

1. Thế nào là tiết kiệm
Đọc thông tin và trả lời câu hỏi
a) Cảm nhận của em về Bác Hồ sau khi đọc thông tin trên? 
b) Lối sống tiết kiệm của Bác Hồ được thể hiện qua lời nói, việc làm nào? 
c) Qua thông tin trên, em hiểu thế nào là tiết kiệm? Người như thế nào được gọi là người có lối sống tiết kiệm? 
d) Em học tập được gì từ tấm gương của Bác Hồ về lối sống tiết kiệm? 
Trả lời:
a) Cảm nhận của em về Bác Hồ sau khi đọc thông tin trên là:
Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng ngời về sự giản dị và tiết kiệm, cả cuộc đời Người không một giây phút nào không nghĩ về người dân, Bác luôn làm những gì có lợi nhất cho dân, tiết kiệm từ bữa ăn, từ những mẩu giấy để cho người dân và các em nhỏ để có giấy đến trường. 

b) Lối sống tiết kiệm của Bác Hồ được thể hiện qua lời nói, việc làm:
- Khi xem xong, những tin cần thiết Bác giữ lại, còn lại Người chuyển bản tin cho Văn phòng Phủ Chủ tịch cắt làm phong bì hoặc dùng làm giấy viết cho tiết kiệm.
- Toàn bộ đoạn mở đầu bản Di chúc lịch sử bằng mực xanh vào mặt sau tờ tin Tham khảo đặc biệt ra ngày 3/5/1969.
- Bác nói: “Hiện nay, các cháu thanh thiếu niên đã sắp bước vào năm học mới, giấy mực, tiền bạc dùng đề tuyên truyền về ngày sinh nhật của Bác thì các chú nên dành để in sách giáo khoa và mua dụng cụ học tập cho các cháu, khỏi lãng phí”.

c) Qua thông tin trên, em hiểu tiết kiệm là biết sử dụng hợp lý, có hiệu quả của cải, thời gian, sức lực của mình và của người khác.
Người biết tiết kiệm là người biết cân đối, chi tiêu có kế hoạch, có tính toán, xem xét đầy đủ các yếu tố để đạt được mục tiêu, nhiệm vụ đề ra.

d) Thông qua tấm gương của Bác Hồ về lối sống tiết kiệm em học được những bài học sau:
Tái sử dụng những thứ vẫn còn dùng được; không lãng phí giấy, những mẩu giấy vụn gom lại để bán lấy tiền, những quyển vở chưa viết hết có thể dùng làm giấy nháp; Không bày vẽ mà dùng để lo những cái chính giúp ích cho cuộc sống; ngoài ra em học được cách tiết kiệm tất cả mọi thứ từ tiết kiệm điện, nước, tiết kiệm tiền bạc, đồ ăn thức uống và tiết kiệm thời gian.

2. Biểu hiện của tiết kiệm
a. Quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi

a) Hãy nêu nội dung và cảm nghĩ của em khi quan sát các hình ảnh trên. 
b) Tiết kiệm được biểu hiện như thế nào trong cuộc sống hằng ngày của con người? 
c) Hãy lấy ví dụ từ bản thân hoặc từ những người xung quanh để minh hoạ về lối sống tiết kiệm.
Trả lời:
a.
- Hình 1: Tiết kiệm thời gian và tiền bạc. Đây là một biểu hiện tiết kiệm, em tán thành.
- Hình 2: Khoá chặt vòi nước, tiết kiệm nước sạch. Đây là một biểu hiện tiết kiệm, em tán thành.
- Hình 3: Tắt thiết bị điện khi không sử dụng. Đây là một biểu hiện tiết kiệm, em tán thành.
- Hình 4: Bỏ tiền vào lợn để tiết kiệm tiền. Đây là một biểu hiện tiết kiệm, em tán thành.

b) Những biểu hiện tiết kiệm: 
- Tái sử dụng những vật đã dùng.
- Khai thác và sử dụng đúng mức nguồn tài nguyên thiên nhiên.
- Dùng lại những vật còn sử dụng được.
- Bảo quản những vật dụng đang dùng.
- Đi làm đúng giờ.

c) Bản thân em đã có lối sống tiết kiệm.
- Em tránh xa lối sống đua đòi, xa hoa và lãng phí. Em biết mình là người chưa tạo ra được các giá trị vật chất. Em đang được ba mẹ chăm sóc và nuôi dưỡng. Mọi vật chất mà em thụ hưởng đều do người khác làm ra. Bởi thế, cần phải trân trọng và tiết kiệm nó.
- Em biết sắp xếp việc làm khoa học tránh lãng phí thời gian. Thời gian luôn là hữu hạn đối với cuộc đời con người. Thời gian mất đi không thể nào có lại được. Lãng phí thời gian là sự lãng phí lớn nhất của con người. Em luôn học tập tốt và rèn luyện bản thân có đủ năng lực làm viêc thành công. 
- Em biết bảo quản, sử dụng và tận dụng các đồ dùng học tập, lao động. Những gì còn sử được thì không nên mua cái mới. Những gì có thể tái sử dụng thì đừng bỏ phí. Tiết kiệm giấy bút trong học tập. tập thói quen tiết kiệm trong ăn uống, tiêu dùng. 
- Em biết trân trọng vật chất và sức lao động của người khác. Em đã kêu gọi các bạn thực hành lối sống tiết kiệm, bảo vệ môi trường sống. Nhắc nhở, phê phán những hành vi phung phí của cải vật chất. 

b. Phân biệt tiết kiệm và không tiết kiệm
a) Em có nhận xét gì về hành vi đua đòi của Nam? 
b) Hãy đưa ra lời khuyên của en với Nam. 
c) Theo em, trải với tiết kiệm là gì? Hãy cùng các bạn thảo luận và liệt kê những
Trả lời:
a) Hành vi đua đòi của Nam là không nên vì em đang còn là học sinh phải biết nghĩ cho mẹ và hoàn cảnh của gia đình mình, hành vi đòi hỏi mẹ mua nhiều thứ từ đồ chơi, quần áo đẹp đến điện thoại thông minh; nếu không được đáp ứng thường giận dỗi, có khi còn doạ bỏ học. Hành vi này là vô lễ với mẹ, Nam là một học sinh chưa hiếu thảo, chưa biết tiết kiệm cho gia đình và không có mục tiêu cho bản thân.

b) Lời khuyên của em cho bạn Nam: Nam cần phải biết được hoàn cảnh gia đình mình từ đó tiết kiệm hơn trong sinh hoạt, thay vì đua đòi những thứ xa hoa Nam nên chăm chỉ học tập, cố gắng và nỗ lực hơn nữa để vượt qua khó khăn của gia đình, xác định mục tiêu phấn đấu cho tương lai để không phụ công mẹ.

c) Theo em trái với tiết kiệm là lãng phí.
Những biểu hiện trái với tiết kiệm trong cuộc sống hàng ngày là: 
- Mua đồ quá nhiều mà không dùng đến
- Xả nước lênh láng
- Không tắt điện, điều hòa khi ra ngoài
- Vứt bỏ đồ ăn thừa; …

3. Ý nghĩa của tiết kiệm
a. Em hãy thực hiện các nội dung sau: 
- Liệt kê tất cả các hoạt động trong một ngày của em theo thời gian biểu. 
- Vì sao em và mọi người phải xây dựng thời gian biểu cho riêng mình? Nếu lãng phí thời gian sẽ dẫn đến những hậu quả gì? 
- Những ai cần tiết kiệm thời gian? Tiết kiệm thời gian có phải tiết kiệm tiền bạc không? Tiết kiệm thời gian sẽ đem lại lợi ích gì cho bản thân trong học tập và trong cuộc sống?
Trả lời:
a) Những hoạt động trong một ngày của em: 
- 6h – 7h sáng: thức dậy vệ sinh cá nhân, tập thể dục, ăn sáng, sau đó đến trường
- 7h30 – 11h: Học tập chăm chỉ tại trường
- 11h – 2h chiều: về nhà ăn cơm trưa, và đi ngủ ngơi:
- 2h30 – 4h chiều: Tự học tại nhà
- 4h – 5h chiều: tập thể dục rèn luyện cơ thể 
- 5h – 7h chiều: Giúp mẹ dọn dẹp nhà và nấu cơm giúp mẹ nếu cần
- 7h – 8h tối: Ăn cơm tối cùng gia đình
- 8h – 10h tối: Làm bài tập về nhà và chuẩn bị bài mới.

b) Em và mọi người phải xây dựng thời gian biểu cho riêng mình để có cách sử dụng thời gian hợp lý hơn, quản lý thời gian chặt chẽ làm hết những việc có trong thời gian biểu để đạt được kết quả mong muốn. Nếu lãng phí thời gian mãi mãi bạn không thể làm hết các công việc của mình, khiến công việc bị trì hoãn, làm việc không hiệu quả từ đó dễ thất bại.

c) Trong cuộc sống ai cũng cần phải biết tiết kiệm thời gian. 
Tiết kiệm thời gian chính là tiết kiệm tiền bạc vì thời gian là hữu hạn, thời gian trôi chảy không ngừng nếu ai không biết quý trọng thời gian thì sẽ không có được sự thành công.
Tiết kiệm thời gian sẽ đem lại rất nhiều lợi ích cho con người trong học tập và cuộc sống: Chúng ta có thể kiểm soát được thời gian trong quá trình làm bài tập, không bị bỏ quên bài; quên giờ học bài; chúng ta sẽ tạo được thói quen tốt và khoa học; từ đó nâng cao hiệu quả và hiệu suất làm việc.

b. Thảo luận về các lí do cần sống tiết kiệm của bản thân (trong sinh hoạt hằng ngày; sử dụng quỹ thời gian; hiệu quả học tập, làm việc;...). 
Trả lời:
Lí do cần sống tiết kiệm của bản thân 
- Sống tiết kiệm để có thể tự mình trang trải những thứ có ích hơn trong học tập và trong công việc.
- Sống tiết kiệm để mình biết quý trọng thời gian, công sức mình bỏ ra.
- Sống tiết kiệm để mình luôn hoạt động hết công suất trong học tập, công việc.
- Sống tiết kiệm để sắp xếp được công việc mình làm một cách phù hợp và khoa học, làm được nhiều việc có ích hơn.
=> Tiết kiệm có ý nghĩa và vai trò quan trọng đối với đời sống. Nó giúp con người biết quý trọng thời gian, tiền bạc, thành quả lao động của bản thân và người khác nhằm làm giàu cho bản thân, gia đình và xã hội.

4. Rèn luyện lối sống tiết kiệm
a. Giải quyết tình huống
? Em đồng ý với ý kiến của ai? Vì sao?
Trả lời:
- Em đồng ý với ý kiến của chị Hiền. Cần phải tiết kiệm điện cho gia đình, cũng như góp phần bảo vệ môi trường. Khi chúng ta tiết kiệm điện, tiết kiệm năng lượng sẽ góp phần giảm mức tiêu thụ điện, tiêu thụ năng lượng, giảm thiểu khí thải ô nhiễm môi trường, tiết kiệm được chi phí trong gia đình và tài nguyên quốc gia.

b. Thực hiện mục tiêu tiết kiệm
- Viết ra giấy một mục tiêu tiết kiệm mà em mong muốn đạt được nhất. 
- Liệt kê những việc cần làm để đạt mục tiêu, nguyện vọng tiết kiệm của em bằng cách kẻ bảng và hoàn thiện theo gợi ý dưới đây: 

Việc cần làm	Thực hiện	Kết quả

Trả lời:
- Em muốn mình có thể tiết kiệm được bốn trăm nghìn đồng để mua 1 máy tính cầm tay Casio.
- Liệt kê những việc cần làm để đạt mục tiêu, nguyện vọng tiết kiệm của em

Việc cần làm	Thực hiện	Kết quả
Tiết kiệm đủ tiền mua 1 máy tính cầm tay Casio	- Không ăn quà vặt, bảo quản tốt dụng cụ học tập, không mua những vật dụng không cần thiết, bỏ tiền vào lợn đất.	Đủ tiền mua được 1 máy tính cầm tay Casio.
Mua chú gấu bông yêu thích	- Tiết kiệm tiền lì xì, bỏ heo đất, thu thập giấy vụn để bán,...	Mua được chú gấu bông yêu thích.

III. Luyện tập

1. Những việc làm nào dưới đây là biểu hiện của tiết kiệm? Vì sao? 
A. Giữ gìn quần áo, đồ dùng, đồ chơi. 
B. Vẽ, bôi bẩn ra sách vở, bàn ghế, tường lớp học. 
C. Hoàn thành công việc đúng hạn. 
D. Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng. 
E. Thường xuyên quên khoá vòi nước.
Trả lời:
Việc làm thể hiện sự tiết kiệm là: 
A. Giữ gìn quần áo, đồ dùng, đồ chơi.
=> Hành động này là tiết kiệm, giữ gìn, bảo quản các vật dụng của gia đình.
C. Hoàn thành công việc đúng hạn.
=> Hành động tiết tiết thời gian, làm việc có kế hoạch và đúng hạn rất tốt cho công việc của bạn.
D. Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng.
=> Hành động tiết kiệm điện bảo vệ môi trường và tiết kiệm tiền cho gia đình

2. Xây dựng lời thoại, đóng vai và giải quyết tình huống: 
Hà đang dùng hộp bút màu rất tốt, nay lại được bạn tặng thêm một hộp giống hệt hộp đang dùng nhân dịp sinh nhật. Hà định bỏ hộp bút màu đang sử dụng để dùng hộp mới. 
a) Suy nghĩ của Hà đúng hay sai? Vì sao? 
b) Em sẽ khuyên Hà như thế nào?
Trả lời:
Xây dựng lời thoại
- Hồng: Nhân dịp sinh nhật, mình tặng cậu món quà này. Mong cậu sẽ thích nó.
- Hà: Mình cảm ơn cậu. Mình thích lắm, mình sẽ bỏ hộp bút màu đang sử dụng để dùng hộp mới.
a) Em nghĩ bạn Hà sai vì khi hộp bút màu cũ của bạn vẫn dùng được hãy dùng hết rồi hãy sang hộp mới như thế sẽ tiết kiệm màu hơn.
b) Em sẽ khuyên Hà là hộp màu của bạn vẫn còn sử dụng được hãy dùng hết rồi hãy sang hộp mới như thế sẽ tiết kiệm hơn.

3. Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào dưới đây? Vì sao? 
A. Tiết kiệm tiền của là keo kiệt, bủn xỉn. 
B. Tiết kiệm tiền của là chi tiêu hợp lí, không hoang phí. 
C. Tiết kiệm tiền của vừa ích nước, vừa lợi nhà. 
D. Tiết kiệm tiền của chỉ là việc của gia đình nghèo.
Trả lời:
A. Tiết kiệm tiền của là keo kiệt, bủn xỉn. Em không đồng tình. Vì tiết kiệm là biết sử dụng hợp lí, có hiệu quả của cải, thời gian, sức lực của mình và của người khác. Sử dụng hợp lí là biết cân đối, chi tiêu có kế hoạch, có tính toán, xem xét đầy đủ các yếu tố để đạt được mục tiêu, nhiệm vụ đề ra chứ không phải keo kiệt, bủn xỉn. 
B. Tiết kiệm tiền của là chi tiêu hợp lí, không hoang phí. Em đồng tình. Vì tiết kiệm là biết sử dụng hợp lí, có hiệu quả của cải, thời gian, sức lực của mình và của người khác.Người có lối sống tiết kiệm là người luôn có ý thức tiết kiệm, tránh lãng phí, thất thoát của cải vật chất một cách vô ích.
C. Tiết kiệm tiền của vừa ích nước, vừa lợi nhà. Em đồng tình. Vì tiết kiệm có ý nghĩa và vai trò quan trọng đối với đời sống. Nó giúp con người biết quý trọng thời gian, tiền bạc, thành quả lao động của bản thân và người khác nhằm làm giàu cho bản thân, gia đình và xã hội.
D. Tiết kiệm tiền của chỉ là việc của gia đình nghèo. Em không đồng tình. Vì ai cũng phải tiết kiệm. Tiết kiệm không chỉ giúp ích cho bản thân, mà chi phí nước nhà cũng giảm bớt.

4. Em hãy cùng các bạn trao đổi, bày tỏ thái độ về các ý kiến dưới đây (tán thành hoặc không tán thành). Vì sao? 
A. Tiết kiệm là việc giảm bớt hao phí trong sử dụng tài sản, lao động, thời gian và đồ dùng nhưng vẫn đạt được mục tiêu đã định. 
B. Tiết kiệm không có nghĩa là sống qua loa, đại khái, cẩu thả, tuỳ tiện trong nếp sống, nếp nghĩ, nói năng cộc lốc, trống không, tâm hồn nghèo nàn, trống rỗng. 
C. Hành vi thể hiện lối sống tiết kiệm phải phù hợp với lứa tuổi, điều kiện của gia đình, bản thân và môi trường xã hội xung quanh.
Trả lời:
A. Tiết kiệm là việc giảm bớt hao phí trong sử dụng tài sản, lao động, thời gian và đồ dùng nhưng vẫn đạt được mục tiêu đã định. Em tán thành. Vì tiết kiệm là biết sử dụng hợp lí, có hiệu quả của cải, thời gian, sức lực của mình và của người khác. Sử dụng hợp lí là biết cân đối, chi tiêu có kế hoạch, có tính toán, xem xét đầy đủ các yếu tố để đạt được mục tiêu, nhiệm vụ đề ra.

B. Tiết kiệm không có nghĩa là sống qua loa, đại khái, cẩu thả, tuỳ tiện trong nếp sống, nếp nghĩ, nói năng cộc lốc, trống không, tâm hồn nghèo nàn, trống rỗng. Em tán thành. Vì tiết kiệm là biết cách sử dụng hợp lí, tối ưu hóa chứ không phải tùy tiện và tiết kiệm trong lối sống hàng ngày chứ   không phải trong giao tiếp, ứng xử.

C. Hành vi thể hiện lối sống tiết kiệm phải phù hợp với lứa tuổi, điều kiện của gia đình, bản thân và môi trường xã hội xung quanh. Em tán thành. Vì tiết kiệm là giúp ích cho bản thân, gia đình nhưng nên tiết kiệm theo mức vừa phải đúng theo nhu cầu bản thân và xã hội.
 

IV. Vận dụng

1. Lập kế hoạch tiết kiệm: 
- Em sẽ rèn luyện như thế nào để trở thành người có lối sống tiết kiệm? 
- Hãy xây dựng kế hoạch rèn luyện lối sống tiết kiệm của bản thân và chia sẻ với bố mẹ hoặc thầy cô giáo về kế hoạch của mình.
Trả lời:
- Em sẽ rèn luyện để trở thành người có lối sống tiết kiệm 
+ Tránh lối sống đua đòi, xa hoa và lãng phí. 
+ Sắp xếp việc làm khoa học: Lập và thực hiện đúng thời gian biểu, sắp xếp công việc hợp lí…
+ Bảo quản, tận dụng các đồ dùng học tập, lao động: Viết giấy hết trang mới bỏ, dùng giấy cũ để làm nháp, mua đủ đồ dùng học tập, bảo quản đồ cẩn thận…
+ Sử dụng điện, nước hợp lí. 
+ Tổ chức sinh nhật ở nhà đơn giản và tiết kiệm.

2. Sưu tầm: 
Em hãy sưu tầm và chia sẻ với các bạn trong nhóm, lớp những câu chuyện, tấm gương về lối sống tiết kiệm mà em biết. Em học được điều gì từ những câu chuyện, tấm gương đó?
Trả lời:
Tấm gương tiết kiệm: 
Cuốn sổ tiết kiệm của Bác Hồ
Ông Lê Hữu Lập, nguyên cán bộ Văn phòng Phủ Chủ tịch (từ năm 1858 đến 1969) kể rằng: Bác Hồ có một cuốn sổ tiết kiệm mà ông được vinh dự đứng tên "Lê Hữu Lập", gửi ở quầy tiết kiệm phố Hàng Gai, Hà Nội.

Tiền tiết kiệm của Bác được dành dụm từ tiền lương hàng tháng còn lại sau khi trừ mọi chi tiêu sinh hoạt và tiền nhuận bút mà Bác viết bài cho báo Nhân Dân.

Trong dịp Bác đi nước ngoài dự Đại hội Đảng Cộng sản Liên Xô, là đại biểu mời, Bác được Đảng bạn tặng một số tiền. Khi đồng chí Vũ Kỳ báo cáo lại, Bác dặn nhập số tiền vào quỹ Đảng, bởi Bác coi số tiền đó là của chung chứ không để vào sổ tiết kiệm làm quà tặng trong những dịp cần thiết.

Có lần trên đường đi công tác về, nhìn thấy các đồng chí bộ đội phòng không trực chiến dưới ánh nắng chói chang, gay gắt của mùa hè, Bác nhắc anh Vũ Kỳ bảo tôi rút số tiền tiết kiệm trong sổ của Người, trao cho Bộ Quốc phòng, làm quà tặng để các đồng chí bộ đội phòng không có thêm nước uống.

Những món quà của Bác tuy nhỏ nhưng đã động viên rất nhiều tinh thần của các cán bộ và chiến sĩ. Đáp lại tình cảm và tấm lòng yêu thương của Bác, cán bộ và chiến sĩ đã đạt nhiều thành tích trong chiến đấu, rèn luyện và học tập. Đó cũng chính là những món quà của họ dâng lên Bác Hồ muôn vàn kính yêu.

3. Vẽ các bức tranh về chủ đề “Tiết kiệm”: 
- Dưới mỗi bức tranh, em hãy viết một thông điệp dễ ghi nhớ để nhắc nhở bản thân và mọi người thường xuyên thực hành tiết kiệm trong cuộc sống. 
- Hãy chia sẻ với thầy cô và bạn bè về bức tranh và thông điệp của em
Trả lời:
Vẽ bức tranh tuyên truyền về tiết kiệm điện điện, nước: