a. Em hãy nêu những hậu quả của tình trạng ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên trong các thông tin và hình ảnh trên.
b. Vì sao chúng ta cần phải bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?
Trả lời:
a. Những hậu quả của tình trạng ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên:
- Tình trạng "lá phổi xanh" của Trái Đất ngày càng loang lổ
- Tình trạng nóng lên của Trái Đất với nhiệt độ trung bình tăng lên
- Hiệu ứng nhà kính ngày càng gia tăng
- Băng tan
- Nước biển dâng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng tỉ người trên Trái Đất, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp, quy hoạch đô thị và cuộc sống của người dân.
- Ở Việt Nam: nạn phá rừng, xói mòn đất, ô nhiễm không khí, đe họa hệ sinh thái, sự đa dạng sinh học và sự cạn kiệt nguồn gen, tình trạng nước biển dâng; các nguồn tài nguyên đang đối mặt với nguy cơ cạn kiệt; tài nguyên rừng bị thu hẹp, tài nguyên đa dạng sinh học suy giảm mạnh và các loài sinh vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng rất cao; cạn kiệt nguồn nước; tài nguyên khoáng sản đang dần cạn kiệt, tài nguyên đất nông nghiệp bị giảm,...
b. Chúng ta cần bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên, vì:
+ Môi trường và tài nguyên thiên nhiên có tầm quan trọng đặc biệt đối với đời sống của con người, sinh vật và sự phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội của đất nước.
+ Việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên giúp cho môi trường trong lành, đảm bảo cung cấp nguồn tài nguyên thiên nhiên cho sự phát triển của đất nước trong hiện tại và tương lai.
+ Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta.
2. Một số quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
a. Em hãy chỉ ra các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên được nhắc đến trong mỗi hình ảnh trên.
b. Em hãy nêu các quy định khác của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
Trả lời:
a. Hành vi vi phạm pháp luật trong mỗi ảnh:
- Ảnh 1: Chôn lấp chất thải trái phép => Hành vi này đã vi phạm quy định tại khoản 1 điều 6 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.
- Ảnh 2: Nhà máy xả thải trái phép ra sông => Hành vi này đã vi phạm quy định tại khoản 2 điều 6 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.
- Ảnh 3: Chặt phá rừng phòng hộ => Hành vi này đã vi phạm quy định tại khoản 1 điều 9 Luật Lâm nghiệp năm 2017.
b. Các quy định khác của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
Trong hoạt động bảo vệ môi trường, nghiêm cấm những hành vi sau:
- Vận chuyển, chôn, lấp, đổ, thải, đốt chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy trình kỹ thuật, quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
- Xả nước thải, xả khí thải chưa được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường ra môi trường.
- Phát tán, thải ra môi trường chất độc hại, vi rút độc hại có khả năng lây nhiễm cho con người, động vật, vi sinh vật chưa được kiểm định, xác súc vật chết do dịch bệnh và tác nhân độc hại khác đối với sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.
- Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí. (5) Thực hiện dự án đầu tư hoặc xả thải khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
- Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức.
- Nhập khẩu trái phép phương tiện, máy móc, thiết bị đã qua sử dụng để phá dỡ, tái chế.
- Không thực hiện công trình, biện pháp, hoạt động phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và quy định khác của pháp luật có liên quan.
- Che giấu, hành vi gây ô nhiễm môi trường, cản trở, làm sai lệch, thông tin, gian dối trong hoạt động bảo vệ môi trường dẫn đến hậu quả xấu đối với môi trường.
- Sản xuất, kinh doanh sản phẩm gây nguy hại cho sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên; sản xuất, sử dụng nguyên liệu, vật liệu xây dựng chứa yếu tố độc hại vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường.
- Sản xuất, nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất và tiêu thụ chất làm suy giảm tầng ô-dôn theo quy định của điều ước quốc tế về các chất làm suy giảm tầng ôdôn mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
- Phá hoại, xâm chiếm trái phép di sản thiên nhiên.
- Phá hoại, xâm chiếm công trình, thiết bị, phương tiện phục vụ hoạt động bảo vệ môi trường.
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
3. Một số biện pháp cần thiết để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
Em hãy nêu những biện pháp để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên được thể hiện ở hình ảnh và thông tin trên.
Thông tin 1. Cúc Phương là Vườn Quốc gia đầu tiên được thành lập ở Việt Nam vào năm 1962. Cùng với việc quản lí tài nguyên rừng, hệ sinh thái đá vôi và các nguồn gen động vật, thực vật hoang dã, thời gian qua, vườn quốc gia Cúc Phương đã có nhiều cố gắng trong công tác bảo tồn các loại động vật hoang dã. Hiện nay, Vườn quốc gia Cúc phương đang thực hiện nhiều chương trình, dự án bảo tồn động vật hoang dã, gồm: Bảo tồn linh trưởng quý hiếm của Việt Nam, bảo tồn các loài thú ăn thịt nhỏ và tê tê, bảo tồn rùa. Về công tác giáo dục môi trường và dịch vụ. Vườn đã thực hiện tốt công tác tiếp thị tại chỗ, hướng dẫn nhiều đoàn khách tham quan để tuyên truyền, giáo dục môi trường cho cộng đồng và học sinh.
(Theo bài viết Bảo tồn động vật hoang dã ở Vườn Quốc gia Các Phương, Báo điện tử nhandan.vn, ngày 02/01/2020)
Thông tin 2. Ngày 15/01/2019, Bộ Chính trị đã ki ban hành Nghị quyết số 39-NQ TW về việc nâng cao hiệu quả quản lí, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế. Đối với tài nguyên thiên nhiên, Nghị quyết chỉ rõ các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu như: Hoàn thiện hệ thống luật pháp thúc đẩy xây dựng hạ tầng dữ liệu không gian địa lí quốc gia phù hợp với chuẩn mực quốc tế; xử lí triệt để bất cập trong quản lí, sử dụng đất của các công ty nông, lâm nghiệp, tiếp tục nâng cao tỉ lệ che phủ rừng và chất lượng rừng; xây dựng chiến lược phát triển tổng hợp kinh tế biển, phát triển bền vững kinh tế biển trên nền tảng tăng trưởng xanh, bảo tồn đa dạng sinh học và các hệ sinh thái biển; điều tra, đánh giá đầy đủ tiềm năng, trữ lượng tài nguyên khoáng sản, áp dụng phương pháp tiên tiến trong quản trị tài nguyên khoáng sản, dẩy mạnh công tác thăm dò, đánh giá tiềm năng nước mặt và nước ngầm, rà soát, điều chỉnh quy hoạch ngành cấp nước có tính tới tác động của biến dổi khí hậu và nước biển dâng.
(Theo Nghị quyết 39-NQ/TW về việc nâng cao hiệu quả quản lí, khai thác,
sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế của Bộ Chính trị, ngày 15/01/2019)
a. Em hãy nêu những biện pháp để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên được thể hiện ở hình ảnh và thông tin trên.
b. Theo em, còn có những biện pháp cụ thể nào mang lại hiệu quả trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
Trả lời:
a. Những biện pháp để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
- Trong ảnh:
+ Sử dụng năng lượng sạch từ gió, ánh nắng Mặt Trời.
+ Tiết kiệm điện (rút phích cắm, tắt các thiết bị điện khi không sử dụng; mua những sản phẩm tiết kiệm điện năng).
+ Sử dụng sản phẩm tái chế.
+ Sử dụng các phương tiện giao thông công cộng.
+ Từ chối sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi nilong khó phân hủy.
+ Sử dụng các chất liệu từ thiên nhiên.
+ Giữ gìn cây xanh
- Trong đoạn thông tin 1:
+ Vườn Quốc gia Cúc Phương đang thực hiện nhiều chương trình, dự án bảo tồn động vật hoang dã, gồm: Bảo tồn linh trưởng quý hiếm của Việt Nam, bảo tồn các loài thú ăn thịt nhỏ và tê tê, bảo tồn rùa.
+ Vườn Quốc gia Cúc Phương cũng tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền, giáo dục về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên cho cộng đồng và học sinh.
- Trong đoạn thông tin 2:
+ Nhà nước ban hành các văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
+ Xử lí nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
b. Một số biện pháp cụ thể để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên:
+ Không xả rác bừa bãi;
+ Hạn chế sử dụng túi ni lông, đồ nhựa;
+ Tiết kiệm điện, nước,...
+ Nghiêm túc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên;
+ Phê phán, đấu tranh, góp ý với những hành vi gây ô nhiễm môi trường và phá hoại tài nguyên thiên nhiên (phá rừng, săn bắt động vật trái phép,...).
+ Tích cực hưởng ứng, tham gia các phong trào, hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương. Ví dụ: hưởng ứng phong trào Ngày Trái Đất; tham gia các hoạt động dọn dẹp rác thải tại địa phương; tham gia Ngày hội “Môi trường Xanh – Nếp sống xanh”,…
4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
Em hãy đọc tình huống, trường hợp và trả lời câu hỏi:
Tình huống. Mặc dù đã được thầy cô tuyên truyền, nhắc nhở nhưng một số bạn trong lớp của Hùng vẫn bỏ rác không đúng nơi quy định, không tắt các thiết bị điện trong hòng học trước khi ra về. Hùng nhắc nhở thì một số bạn tỏ thái độ khó chịu. Hùng băn hoăn không biết làm thế nào để các bạn thay đổi những thói quen ảnh hưởng xấu tới môi trường.
Trường hợp. Sau khi tham gia buổi ngoại khoá về chủ đề “Bảo vệ môi trường và tài quyên thiên nhiên", Bích đã áp dụng một số biện pháp ở nhà như kê bàn học cạnh cửa sổ để tận dụng ánh sáng tự nhiên, sử dụng rác hữu cơ (rác từ rau, củ, quả) làm phân để bón cho cây cối, tái sử dụng đồ nhựa để làm một số đồ dùng trong gia đình,....
a. Nếu học cùng lớp với Hùng, em sẽ làm gì để các bạn thay đổi thói quen làm ảnh hưởng xấu đến môi trường?
b. Em hãy nhận xét về việc làm của Bích và cho biết ý nghĩa của các việc làm đó.
c. Em hãy liệt kê các việc nên làm và không nên làm để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
Trả lời:
a. Nếu học cùng lớp với Hùng, em sẽ:
+ Phân tích để các bạn hiểu những hậu quả của việc vứt rác bừa bãi và không tắt các thiết bị điện trước khi ra về. Từ đó, khuyên các bạn nên sửa đổi hành vi, có ý thức tốt hơn trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
+ Nếu các bạn không nghe theo lời khuyên, em sẽ báo cáo sự việc với thầy cô giáo để nhờ sự can thiệp, hỗ trợ từ phía thầy, cô.
b. Việc làm của Bích rất sáng tạo và thông minh. Những việc làm đó giúp bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng, hạn chế rác thải nhựa, bảo vệ tài nguyên đất,...
c.
Những việc nên làm:
+ Không xả rác bừa bãi;
+ Hạn chế sử dụng túi ni lông, đồ nhựa;
+ Tiết kiệm điện, nước,...
+ Đi bộ hoặc sử dụng xe đạp hay phương tiện giao thông công cộng khi di chuyển.
+ Tích cực hưởng ứng, tham gia các phong trào, hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương.
+ Nghiêm túc chấp hành quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
+ …
- Những việc không nên làm:
+ Xả rác bừa bãi, không đúng nơi quy định.
+ Sử dụng nhiều túi ni-lông khó phân hủy, đồ nhựa,…
+ Lãng phí điện, nước, thức ăn...
+ Từ chối hoặc tỏ thái độ thiếu tích cực khi tham gia các phong trào, hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương.
+ Vi phạm hoặc bao che cho những những hành vi vi phạm quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
+ …
* Luyện tập
Luyện tập 1 - Trang 33: Em đồng tình hay không đồng tình với việc làm nào dưới đây? Vì sao?
A. Các hộ gia đình nơi K đang sống luôn giữ gìn vệ sinh môi trường, đổ rác đúng nơi quy định.
B. Bạn X thường hạn chế dùng các chất khó phân huỷ như túi ni-lông, đồ nhựa sử dụng một lần.
C. Bạn E thường xuyên tham gia hoạt động tuyên truyền nhằm nâng cao hoạt động của cộng đồng về bảo vệ các loài động hoang dã, nguy cấp và quý hiếm.
D. Gia đình bạn G sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng quy định khi trồng rau xanh.
Trả lời:
- Ý kiến a. Đồng tình. Vì: các hộ gia đình nơi K đang sống đã có ý thức bảo vệ môi trường và thực hiện đúng quy định của pháp luật.
- Ý kiến b. Đồng tình. Vì: hạn chế dùng các chất khó phân huỷ như túi ni-lông, đồ nhựa sử dụng một lần cũng là một biện pháp bảo vệ môi trường.
- Ý kiến c. Đồng tình. Vì: tham gia hoạt động tuyên truyền về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên là trách nhiệm của mọi công dân trong đó có học sinh.
- Ý kiến d. Không đồng tình. Vì: việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng quy định sẽ để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng, như: khiến cây trồng bị nhiễm độc; ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng, gây ô nhiễm môi trường.
Luyện tập 2 - Trang 33: Theo em, mỗi người nên hay không nên làm những việc nào dưới đây? Vì sao?
A. Sử dụng lượng nước vừa đủ để rửa bát, làm sạch thực phẩm.
B. Thực hiện việc phân loại rác tại nguồn (rác thải hữu cơ, vô cơ, rác tái chế).
C. Không mở tủ lạnh quá lâu.
D. Tham gia câu lạc bộ tuyên truyền viên bảo vệ môi trường ở địa phương.
E. Đi bộ, đi xe đạp khi có thể hoặc sử dụng phương tiện công cộng.
Trả lời:
- Hành vi a. Sử dụng lượng nước vừa đủ để rửa bát, làm sạch thực phẩm.
=> Nên làm. Vì: hành vi này là một biện pháp giúp tiết kiệm tài nguyên nước.
- Hành vi b. Thực hiện việc phân loại rác tại nguồn (rác thải hữu cơ, vô cơ, rác tái chế).
=> Nên làm. Vì: việc phân loại rác thải đem lại nhiều lợi ích lớn, như:
+ Giúp giảm đi lượng rác thải ra môi trường, từ đó góp phần làm giảm tỉnh trạng ô nhiễm môi trường.
+ Giúp tiết kiệm thêm nhiều khoản chi phí khác như: thu gom, vận chuyển và xử lý.
+ Có thể tận dụng nguồn rác thải vào việc tái chế thành các sản phẩm có ích khác.
- Hành vi c. Không mở tủ lạnh quá lâu.
=> Nên làm. Vì: hành vi này là một biện pháp giúp tiết kiệm điện.
- Hành vi d. Tham gia câu lạc bộ tuyên truyền viên bảo vệ môi trường ở địa phương.
=> Nên làm. Vì: tham gia hoạt động tuyên truyền về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên là trách nhiệm của mọi công dân trong đó có học sinh.
- Hành vi e. Đi bộ, đi xe đạp khi có thể hoặc sử dụng phương tiện công cộng.
=> Nên làm. Vì: hành động này sẽ giúp giảm một phần lượng khí thải ra môi trường; tiết kiệm nguồn năng lượng (ví dụ: xăng, dầu,…).
Luyện tập 3 - Trang 33: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi
Tình huống. Trong quá trình hoạt động. Công ty chế biến thực phẩm X thường xuyên xả nước thải chưa qua xử lí ra môi trường, làm ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống của người dân xung quanh.
Câu hỏi:
a) Em hãy nhận xét việc làm của Công ty X.
b) Nếu gia đình em đang sinh sống gần Công ty X, biết việc làm này em sẽ ứng xử như thế nào?
Trả lời:
a. Việc làm của công ty X gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Điều này đã vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiện nhiên.
b. Nếu gia đình em đang sinh sống gần công ty X, em sẽ báo với cơ quan, chức năng địa phương để có phương án và biện pháp xử lý và khắc phục kịp thời.
Luyện tập 4 - Trang 33: Hãy kể về một tấm gương tích cực tham gia hoạt động bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên mà em biết.
Trả lời:
Hồ Chủ tịch – một tấm gương đạo đức vĩ đại trong suy nghĩ của người dân Việt Nam, luôn đề cao vấn đề bảo vệ môi trường. Ngay từ những năm tháng bôn ba ở nước ngoài, Bác Hồ đã có nhiều bài viết đăng trên các báo về việc bảo vệ môi trường, phê phán chủ nghĩa thực dân khai thác tài nguyên hủy hoại môi trường ở các nước thuộc địa. Ngoài ra, đi đến bất kỳ nơi nào, Bác cũng có những hành động cụ thể để cải thiện môi trường sống ở đó. Những tư tưởng và việc làm của Bác đã ảnh hưởng rất nhiều đến thế hệ sau này. Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng trong việc bảo vệ môi trường. Những tư tưởng và việc làm của Bác giúp nhân dân hiểu được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, nhất là trong thời điểm môi trường đang ô nhiễm như hiện nay.
* Vận dụng
Vận dụng 1 - Trang 33: Em hãy vẽ tranh/viết truyện sáng tác nhạc,... về chủ đề: Bảo vệ môi trường.
Trả lời:
Vận dụng 2 - Trang 33: Em hãy viết lại những điều em thấy cần thay đổi trong cách sinh hoạt hằng ngày để có thể tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.
Trả lời:
- Những điều em cần thay đổi trong cách sinh hoạt hằng ngày để có thể tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên:
1. Dọn dẹp vệ sinh khuôn viên nhà ở
2. Vứt rác đúng quy định, không xả rác bừa bãi
3. Hạn chế sử dụng túi nilong
4. Tiết kiệm điện, nước trong sinh hoạt
5. Tích cực trồng cây xanh
6. Hăng hái tham gia các phong trào bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
7. Không tiếp tay cho các hành vi hủy hoại môi trường