Vì sao có thể nói Văn tế nghĩa sĩ cần Giuộc là tiếng khóc đau thương và cao cả?

Ở Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc có tiếng khóc thương của người đứng tế, có tiếng khóc xót đau của những gia đình mất người thân, những người mẹ mất con, người vợ mất chồng: Đau đớn bấy! Mẹ già ngồi khóc trẻ, ngọn đèn khuya leo lét trong lều; não nùng thay! Vợ yếu chạy tìm chồng, cơn bóng xế dật dờ trước ngõ; có tiếng khóc của cả quê hương, đất nước: Đoái sông Cần Giuộc, cỏ cây mấy dặm sầu giăng; nhìn chợ Trường Bình, già trẻ hai hàng lụy nhỏ. Nỗi đau có trong lòng người và bao trùm lên cả cỏ cây, sông núi: sông cần Giuộc, chợ Trường Bình, chùa Tông Thạnh, sông Bến Nghé, đất Đồng Nai...
 
Ở Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, đối tượng thương cảm, xót đau, trước hết là những người nghĩa sĩ hi sinh khi sự nghiệp đang còn dang dở, ý nguyện chưa thành: Những lăm lòng nghĩa lâu dùng, đâu biết xác phàm vội bỏ. Bài văn tế còn khóc thương cho cả đất nước, nhân dân trong cơn bấn loạn: Vì ai khiến quan quân khó nhọc, ăn tuyết nằm sương; vì ai xui đồn lũy tan tành, xiêu mưa ngã gió; Binh tướng nó hãy đóng sông Bến Nghé, ai làm nên bốn phía mây đen; ông cha ta còn ở đất Đồng Nai, ai cứu đặng một phường con đỏ.

Tiếng khóc xót đau trong Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc có bi thương nhưng không hề bi lụy. Bởi lẽ không chỉ là những tiếng khóc la cá nhân, khóc thương cho một vài người mà còn là tiếng khóc của nhân dân, đất nước, khóc thương cho cả dân tộc. Bởi lẽ tiếng khóc không chỉ gợi nỗi xót đau mà còn khích lệ lòng căm thù giặc và quyết tâm chiến đấu, tiếp nối sự nghiệp đang còn dang dở của người đã khuất. Bởi lẽ tiếng khóc không chỉ tiếc thương những gì đã mất mà còn khẳng định những điều sẽ còn: Thác mà trả nước non rồi nợ, danh thơm đồn sáu tỉnh chúng đều khen; thác mà ưng đình miếu để thờ, tiếng ngay trải muôn đời, ai cũng mộ. Bởi lẽ khóc thương người chết mà lại ngời lên niềm tự hào về lẽ sống cao đẹp: Thà thác mà đặng câu địch khái, về theo tổ phụ cũng vinh.
 
Tất cả những điều trên cùng cộng hưởng làm nên tiếng khóc đau thương nhưng cao cả của Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc.