Tóm tắt truyện vợ chồng A phủ – Tô Hoài (In trong tập truyện Tây Bắc, 1953)

Ban đầu, Mị định tự tử nhưng vì thương cha đành cam chịu sống trong đau khổ câm lặng “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”. Mùa xuân lại về, Mị lén uống rượu một mình. Không khí vui nhộn ngày Tết, nhất là tiếng sáo gọi bạn tình đã giúp Mị nhớ lại những ngày trước, khơi dậy ở Mị khát vọng tình yêu hạnh phúc. Mị định thay váy áo đi chơi thì bị A Sử bắt trói đứng vào cột nhà. Trong cơn chập chờn mê tỉnh, Mị vẫn thả hồn theo các cuộc chơi. Đến lúc thích chí vùng bước đi mới biết toàn thân bị trói chặt, đau buốt.

Cũng đêm đó, A phủ, một thanh niên mồ côi nhưng khoẻ mạnh, can trường, vì bất bình trước trò xấc xược của hắn ta,đã đánh A Sử. A Phủ bị làng bắt về xử và trở thành người ở trong nhà Pá Tra để trừ nợ.

Một lần, A Phủ đi chăn bò vì mải mê bẫy nhím đã để hổ bắt mất một con bò. A Phủ bị thống lí Pá Tra bắt trói đứng vào một cây cột, suốt mấy ngày đêm- chờ khi nào A Sử bắn được hổ mới tha.

Đêm mùa đông,Mỵ thường dậy hơ lửa.Lúc đầu thấy A Phủ như vậy Mỵ vẫn thản nhiên như không. Nhưng khi trông thấy hai dòng nước mắt của A Phủ lặng lẽ rơi trên hai hóm má xám đen. Cảm thương người cùng cảnh ngộ, Mỵ đã cắt dây trói cho A Phủ. Sau đó, Mị vụt chạy theo A Phủ.

Cả hai băng rừng, trốn sang Phiềng Sa, trở thành vợ chồng. Quân Pháp tràn tới, dân làng hoang mang lo sợ. A Châu, cán bộ Đảng đã tìm đến xây dựng phong trào và kết nghĩa anh em với A Phủ. A Phủ đã trở thành tiểu đội trưởng du kích, cùng với Mị và đồng đội tích cực tham gia chống Pháp và tay sai bảo vệ quê hương.