Dàn ý và bài văn mẫu: Phân tích bài Tiếng nói của văn nghệ của Nguyễn Đình Thi

1. Mở bài:
* Giới thiệu vài nét về tác giả và tác phẩm:
- Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003), quê ở Hà Nội. Tham gia Hội Văn hoá cứu quốc từ năm 1943. Từng giữ chức vụ Tổng Thư kí Hội Nhà văn Việt Nam, đại biểu Quốc hội nhiều khoá.
- Ông là người có khả năng sáng tác được nhiều thể loại: tiểu thuyết, kịch, thơ, phê bình, lí luận văn học...
- Với những đóng góp to lớn cho nền văn học, ông đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Bài Tiếng nói của văn nghệ viết năm 1948, in trong cuốn Mấy vấn đề văn học xuất bản năm 1956. Nội dung bàn về tầm quan trọng của văn học nghệ thuật đối với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược đầy gay go, gian khổ của dân tộc ta.

2. Thân bài:
* Phân tích:
+ Nội dung phản ánh của văn nghệ vừa là hiện thực khách quan vừa là nhận thức, tư tưởng, tình cảm của người nghệ sĩ.
- Tác phẩm văn nghệ lấy chất liệu từ cuộc sống, nhưng khi đưa vào tác phẩm thì tác giả có sự lựa chọn, sắp xếp theo chủ ý, kết hợp với trí tưởng tượng để xây dựng nên hình tượng văn học có ý nghĩa xã hội rộng lớn.
- Tác giả gửi gắm vào tác phẩm tư tưởng, tình cảm của mình trước một vấn đề cụ thể nào đó của thời đại. Mỗi tác phẩm văn nghệ phản ánh một quan điểm sống, tác động và làm thay đổi cách nhìn nhận, suy nghĩ của người đọc.
+ Tiếng nói của văn nghệ rất cần thiết đối với cuộc sống, nhất là trong hoàn cảnh chiến đấu và sản xuất đầy gian nan, thử thách của dân tộc.
- Văn nghệ giúp con người mở rộng và nâng cao nhận thức về hiện thực cuộc sống xung quanh.
- Văn nghệ góp phần làm tươi mát cuộc sống kháng chiến gian khổ và đời sống tình cảm, tinh thần của quân và dân ta thêm phong phú.
+ Văn nghệ có khả năng cảm hoá mạnh mẽ và sức lôi cuốn kì diệu:
- Văn nghệ là tiếng nói của tình cảm, tác động đến mỗi người qua rung cảm của trái tim.
- Tác phẩm văn nghệ chứa đựng tình cảm vui buồn, yêu ghét của con người trong cuộc sống thường ngày.

- Sức mạnh của văn nghệ bắt nguồn từ nội dung tác phẩm và con đường mà nó đến với người đọc là từ trái tim đến với trái tim.
- Văn nghệ giúp mọi người tự nhận thức mình, xây dựng mình. Như vậy là văn nghệ đã thực hiện đầy đủ các chức năng: nhận thức, giáo dục và thẩm mĩ.

3. Kết bài:
- Bài tiểu luận Tiếng nói của văn nghệ có bố cục chặt chẽ, hợp lí, cách dẫn dắt vấn đề tự nhiên, hấp dẫn, giọng điệu đậm chất trữ tình.
- Qua bài viết này, chúng ta hiểu được sức mạnh kì diệu của văn nghệ đối với đời sống của từng con người nói riêng và cả xã hội nói chung.

Bài 1:
Mọi người vẫn thường nhớ đến Nguyễn Đình Thi là tác giả của bài thơ Đất Nước, nhưng người ta vẫn không quên rằng ông còn có tài viết văn nghị luận cũng rất xuất sắc. Nguyễn Đình Thi quê ở Hà Nội là thành viên của Văn hóa cứu quốc do Đảng Cộng sản thành lập. Ông có hoạt động văn nghệ đa dạng: viết văn, làm thơ, sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lí luận, phê bình. Bài văn nghị luận xuất sắc của ông là bài tiểu luận “tiếng nói của văn nghệ”. Tiểu luận Tiếng nói của văn nghệ được Nguyễn Đình Thi viết năm 1948 in trong cuốn “Mấy vấn đề văn học” ( xuất bản năm 1956). Bài tiểu luận là phản ánh của văn nghệ, công dụng và sức mạnh kì diệu của văn nghệ đối với đời sống con người.

Người ta nhớ đến Nguyễn Đình Thi với một nhà thơ với bài thơ “Đất Nước” rất nổi tiếng. Nhưng đâu đó người ta quên rằng ông còn là tác giả của bài tiểu luận “Tiếng nói của văn nghệ” cũng rất sâu sắc và ý nghĩa. Nhiều người vẫn nghĩ văn nghệ hay nghệ thuật là một vấn đề cao siêu mà khó lòng hiểu hết được. Nhưng Nguyễn Đình Thi đã cho ta nhiều kiến thức hay và ý nghĩa trong bài viết Tiếng nói của văn nghệ. Để ta hiểu rằng văn nghệ chính là sự động viên cho nguồn cảm hứng hằng ngày trong cuộc sống con người.

Nhiều người vẫn luôn thắc mắc và hiểu một cách mơ hồ về văn nghệ. Và nội dung của văn nghệ là như thế nào? Nguyễn Đình Thi đã cho ta có cách nhìn toàn diện và khái quát về văn nghê trong đời sống rất chi tiết. Nguyễn Đình Thi đã chỉ ra nội dung của văn nghệ thông qua luận điểm mở đầu bài tiểu luận: “Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh”. Văn học luôn được chắp cánh từ hiện thực, đời sống thực tại trở thành vật liệu để các nghệ sĩ gửi gắm những thông điệp của mình. Vậy văn nghệ tức là hiện thực mang tính cụ thể sinh động. Trong bài tiểu luận, tác giả đã có dẫn chứng rất cụ thể như lấy hai câu thơ nổi tiếng của Nguyễn Du:
 

“Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”

Nguyễn Du đã khiến bạn đọc “rung động với cái đẹp lạ lùng mà tác giả đã nhìn thấy trong cảnh vật, rung động với cảnh thiên nhiên mỗi mùa xuân lại như tái sinh, tươi trẻ mãi, và cảm thấy trong lòng ta có những sự sống tươi trẻ luôn tái sinh ấy”. Hiện ra trước mắt bạn đọc là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, hài hòa về màu sắc của mùa xuân tràn đầy sức sống. Trên nền cỏ xanh mướt đến mãi chân trời điểm xuyết “một vài” bông lê trắng, màu trắng tinh khôi ấy đã tạo điểm nhấn cho toàn bộ bức tranh.

Nhiều người vẫn lầm tưởng văn nghệ là tiếng nói khô khan, nhưng thật sự văn nghệ chính là đời sống tình cảm của con người. Có những chuyện không thể nói thoại trực tiếp mag người nghệ sĩ mượn văn nghệ để truyền tải nội dung câu chuyện. Đôi khi nhờ đến văn nghệ mà giúp con người thâm dần tư tưởng triết lí nhân văn. Qua đó cho thấy nội dung tiếng nói của văn nghệ chính là những tâm tư, sự gửi gắm một thông điệp ý nghĩa của người nghệ sĩ vào tác phẩm nhằm hướng đến một mục đích tốt đẹp vào cuộc sống con người.

Nhiều người vẫn yêu văn nghệ, vì có lẽ họ hiểu được những câu chuyện mà người nghệ sĩ truyền tải. Chúng ta nên biết rằng: vốn dĩ văn nghệ có khả năng kì diệu của nó. Văn nghệ có một sức mạnh kì diệu đối với đời sống con người: “Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng, không bao giờ nhòa đi, ánh sáng ấy bấy giờ biến thành của ta, và chiếu tỏa lên mọi việc chúng ta sống, mọi con người ta gặp, làm cho ta thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”. Văn nghệ giúp chúng ta có cái nhìn phong phú hơn, đúng đắn hơn với bản thân và cuộc đời. Nhiều khi ta buồn ta cần nghe một bản nhạc vui tươi hơn, chính điều đó dần dần giúp ta có cái nhìn tích cực hơn, lạc quan hớn, và vui vẻ hơn trong cuộc sống. Mọi người có biết được rằng văn nghệ đã “truyền lại và gieo vào bóng tối” những cuộc đời lam lũ, cực nhọc một ánh sáng và lay động những tình cảm ở họ, giúp cho tâm hồn họ được sống, được hi vọng vào một tương lai tươi sáng

Nam Cao từng nói rằng: “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than”. Người làm nghệ sĩ phải có tách nhiệm mang câu chữ hay lời ca tiếng hát làm đẹp cho đời. Họ phải là một người có đủ nhân cách của “Chân-Thiện-Mĩ”. Và tác phẩm của văn nghệ “vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng”. Người nghệ sĩ và khán giả phải có sợi dây gắn kết với nhau, họ phải hiểu được cái khổ mà người dân gánh chịu, phải có tác phẩm nghệ thuật hướng tới cộng đồng. Với tiếng nói của văn nghệ giúp người đọc thấm dần từ nội dung của nó qua hình thức nghệ thuật làm lai động cảm xúc, tâm hồn. Từ đó làm cảm động người đọc, người nghe, người xem. Qua đó thấy được cách lập luận chặt chẽ và dẫn chứng thuyết phục người đọc người nghe mà Nguyễn Đình Thi viết trong bìa tiểu luận.

Với cách lập luận chặt chẽ, sử dụng nhiều hình ảnh cùng với các dẫn chứng xác thực, bài tiểu luận “Tiếng nói của văn nghệ” đã giúp người đọc, người nghe hiểu được nhiều hơn mà những gì văn nghệ đem lại. Nó chính là sợi dây kết nối kì diệu giữa người nghệ sĩ với bạn đọc thông qua những rung động mãnh liệt sâu xa từ trái tim. Nguyễn Đình Thi đã phân tích và khẳng định điều ấy một cách rất tinh tế, chi tiết. Qua đó ta thấy rằng: trong cuộc sống chúng ta nhờ có văn nghệ mà trở nên tươi đẹp và ý nghĩa hơn rất nhiều!

Bài 2:
Nguyễn Đình Thi sinh năm 1924 và mất năn 2003. Ông là nhà văn đồng thời cũng là một nhạc sĩ thời hiện đại. Do trưởng thành trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp nên các tác phẩm của ông chịu ảnh hưởng nhiều bởi thời cuộc.

Tác phẩm “Tiếng nói của văn nghệ” trong khi Nguyễn Đình Thi đang tham gia chiến khu Việt Bắc năm 194 nói lên sức mạnh của văn nghệ trong việc định hướng, cổ vũ tinh thần con người trong chiến tranh

Trong bài viết của mình ông đã làm rõ ba vấn đề của văn nghệ.

Văn nghệ cũng chính là phản ánh hiện thực cuộc sống. Người nghệ sĩ sáng tạo ra cái đẹp, và tìm mọi cách để độc giả cảm nhận được cái đẹp mà tác giả muốn người đọc cảm nhận được.

Văn nghệ không thể xa lìa cuộc sống

Tác giả nói rất rõ “mỗi tác phẩm văn nghệ soi rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng”. Nó mang tới cho độc giả những giá trị nhân văn cao đẹp khác nhau. Trong đó tác giả cũng chỉ rõ vai trò của người nghệ sĩ là đem tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ, cuộc sống tâm hồn hướng tới chân -thiện -mỹ. Việc sáng tạo ra cái hay, cái đẹp là thiên chức, nhiệm vụ của văn nghệ - nghệ sĩ.

Chức năng của văn nghệ là vô cùng thiêng liêng, kỳ diệu? Những tác phẩm văn nghệ chính là tiếng nói tâm hồn, những tâm tư tình cảm của người nghệ sĩ. Đồng thời nó thể hiện được sự khát khao tự do, khát khao hướng tới cái đẹp của con người. Những người nông dân chân lấm tay bùn suốt đời lam lũ, vất vả nhưng họ vẫn ru con ngủ bằng những câu hát xoan, hát ghẹo, vẫn ru con bằng những câu dân ca, vọng cổ…Chính văn nghệ đã lay động tâm hồn họ, thổi vào cuộc đời họ những làn gió mát tự màu thu, làm cho họ cảm thấy yêu đời hơn.

Tác giả đã nhấn mạnh rằng “Văn nghệ không thể xa lìa cuộc sống” văn nghệ muốn tồn tại, muốn có sức ảnh hưởng to lớn tới con người thì văn nghệ và tâm hồn con người trong cuộc sống phải hòa hợp. Văn nghệ phải phản ánh được đời sống tâm hồn của con người trong cuộc sống. Đúng như câu nói của nhà văn Nga Tôn-xtôi, đã nói “Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm”.

Tiếng nói của văn nghệ còn là tiếng nói của tư tưởng lý do? Làm nghệ thuật luôn luôn phải gắn liền với tư tưởng. Bởi tư tưởng của nghệ thuật là nảy sinh, lấy ý tưởng từ cuộc sống mà ra. Tư tưởng trong nghệ thuật nó được thể hiện một cách âm thầm, không ồn ào, náo nhiệt. Đọc một câu thơ hay, rung động lòng người ta cảm thấy trí óc mình mở mang được vấn đề.

Văn nghệ là một cũng là một mặt trận và người nghệ sĩ cũng là chiến sĩ. Văn nghệ là một mặt trận vô cùng đặc biệt nó có khả năng làm lay động vô cùng mạnh mẽ. Nó có thể làm con người ta vui vẻ yêu đời, trang đầy sinh lực sống. Nhưng cũng có thể làm cho chúng ta buồn chán, ủ rũ, và muốn tìm tới cái chết.

Nghệ thuật, văn nghệ giúp giải phóng con người khỏi những đường lối tăm tối, hướng tâm hồn con người tới những điều cao đẹp, lương thiện, giúp xã hội ngày càng tốt đẹp hơn, Văn nghệ là thứ tuyên truyền bằng ngôn ngữ, những hình ảnh, cảm xúc, là những rung động từ tâm hồn. Văn nghệ mang tới cho con người những nguồn sống mới mẻ, định hướng cho con người những đường đi đúng đắn, vui vẻ.

Bằng cách viết sâu sắc, lý lẽ chặt chẽ, lời văn sáng tỏ mang nhiều tâm huyết của tác giả. Bài viết “Tiếng nói văn nghệ” của tác giả Nguyễn Đình Thi dù đã sau gần 70 năm thì những ý kiến của tác giả vẫn còn giống như một chân lý. Nó thể hiện quan điểm rõ ràng của tác giả trong việc phát triển con đường nghệ thuật của mình như thế nào, thể hiện thế giới quan của tác giả với cuộc đời.

Bài 3:
Chúng ta nhắc đến Nguyễn Đình Thi không chỉ với tư cách là một nhà thơ mà còn nhắc đến ông với tư cách là một nhà văn, nhà soạn kịch, sáng tác nhạc, một nhà lí luận phê bình văn học. Ông đã có rất nhiều đóng góp cho kho tàng văn chương Việt Nam. Về lĩnh vực lí luận phê bình nói riêng, Nguyễn Đình Thi đã ghi dấu ấn khó quên trong lòng bạn đọc bởi lối viết giản dị, giàu hình ảnh, tiêu biểu phải kể đến bài tiểu luận “Tiếng nói của văn nghệ”. Bài tiểu luận này được ông viết năm 1948 và in trong tập “Mấy vấn đề văn học” xuất bản năm 1956.

Nguyễn Đình Thi đã chỉ ra nội dung của văn nghệ thông qua luận điểm mở đầu bài tiểu luận: “Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. “Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh”. Văn học luôn được chắp cánh từ hiện thực, đời sống thực tại trở thành vật liệu để các nghệ sĩ gửi gắm những thông điệp của mình. Ông đã đưa ra hai dẫn chứng được lấy từ hai tác phẩm nổi tiếng của hai tác giả vĩ đại để tăng tính thuyết phục cho luận điểm. Hai dẫn chứng đó là những câu thơ trong “Truyện Kiều” của đại thi hào Nguyễn Du và nhân vật An-na Ca-rê-nhi-na trong cuốn tiểu thuyết cùng tên của Lép Tôn-xtôi. Văn nghệ phản ánh cuộc sống chân thực, những con người, số phận trong tác phẩm văn học cũng phần nào phản ánh con người ngoài thực tế. Nhưng với đặc trưng là tính sáng tạo nên ngoài việc thể hiện chân thực cuộc sống trên những trang viết, người nghệ sĩ còn làm cho những hình ảnh, hình tượng trở nên sinh động hơn. Chỉ với hai câu thơ:
 

“Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”

mà Nguyễn Du đã khiến bạn đọc “rung động với cái đẹp lạ lùng mà tác giả đã nhìn thấy trong cảnh vật, rung động với cảnh thiên nhiên mỗi mùa xuân lại như tái sinh, tươi trẻ mãi, và cảm thấy trong lòng ta có những sự sống tươi trẻ luôn tái sinh ấy”. Hiện ra trước mắt bạn đọc là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, hài hòa về màu sắc của mùa xuân tràn đầy sức sống. Trên nền cỏ xanh mướt đến mãi chân trời điểm xuyết “một vài” bông lê trắng, màu trắng tinh khôi ấy đã tạo điểm nhấn cho toàn bộ bức tranh. Hay về nhân vật An-na Ca-rê-nhi-na cũng khiến chúng ta “không còn cần biết gì thêm, mà vẫn còn ngồi mãi trước trang sách chưa muốn gấp, đầu óc bâng khuâng nặng những suy nghĩ”. Sự thành công của người nghệ sĩ chính là ở điều đó, chính là khi đã kết thúc tác phẩm, kết thúc cuộc đời, số phận của nhân vật mà người đọc còn tiếc nuối, rung cảm.

Tác phẩm văn học không phải là những lí thuyết khô khan mà nó còn đem đến cho chúng ta những rung động, sự ngỡ ngàng trước những điều vốn rất quen thuộc. Tác giả Nguyễn Đình Thi thật xác đáng khi ông khái quát được: “Lời gửi của văn nghệ không những là một bài học luân lí hay một triết lí về đời người, hay những lời khuyên xử thế, hay một sự thực tâm lí, hoặc xã hội”. Thông qua văn nghệ, chúng ta biết được “bao nhiêu bộ mặt con người trước kia ta chưa nhìn thấy, bao nhiêu vẻ mới mẻ, bao nhiêu vấn đề mà ta ngạc nhiên tìm ra ngay trong tâm hồn chúng ta nữa”. Qua cách nhìn của người nghệ sĩ, hiện thực được hiện lên mang tính cụ thể và sinh động. Nó không chỉ đơn thuần là những gì xảy ra trong đời sống mà còn là những rung cảm, nhận thức của người sáng tạo và tiếp nhận.

Văn nghệ có một sức mạnh kì diệu đối với đời sống con người: “Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng, không bao giờ nhòa đi, ánh sáng ấy bấy giờ biến thành của ta, và chiếu tỏa lên mọi việc chúng ta sống, mọi con người ta gặp, làm cho ta thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”. Văn nghệ giúp chúng ta có cái nhìn phong phú hơn, đúng đắn hơn với bản thân và cuộc đời. Nó làm cho cuộc sống con người luôn vui tươi qua những câu hát ru, hát ghẹo hay qua những buổi xem chèo,... Nó còn giúp con người vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, sự ngăn cách của hoàn cảnh, những cực nhọc, vất vả của cuộc sống. Không có văn nghệ, cuộc sống con người sẽ trở nên nghèo nàn, buồn tẻ. Một tiếng hát cất lên giữa buổi cày đồng nắng gắt cũng giúp nhân dân quên đi phần nào mệt mỏi để tiếp tục lao động, sản xuất và chiến đấu. Văn nghệ đã “truyền lại và gieo vào bóng tối” những cuộc đời lam lũ, cực nhọc một ánh sáng và lay động những tình cảm ở họ, giúp cho tâm hồn họ được sống. Văn nghệ không thể tồn tại xa lìa cuộc sống. Nó phản ánh đời sống tinh thần,  là tiếng nói của “tình yêu ghét, niềm vui buồn, ý đẹp xấu trong đời sống thiên nhiên và đời sống xã hội” của con người.

Một yếu tố quan trọng không thể thiếu trong nghệ thuật chính là yếu tố tư tưởng. Tư tưởng trong nghệ thuật là “tư tưởng náu mình, yên lặng”. Nó khiến người đọc phải suy ngẫm, phải “dừng lại” để tìm hiểu lớp nghĩa ẩn đằng sau ngôn từ mà tác giả muốn gửi gắm bởi lẽ “tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng”. Văn nghệ còn giúp con người tự xây dựng chính mình. Nó “không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, khiến chúng ta phải tự bước lên đường ấy”. Chính văn nghệ, nghệ thuật đã tạo nên sự sống cho con người, làm cho con người vui buồn nhiều hơn, yêu thương nhiều hơn, sống được nhiều hơn. Nghệ thuật giải phóng con người để họ vượt qua được những “biên giới của chính mình”. Kết thúc bài tiểu luận, Nguyễn Đình Thi đã khẳng định vai trò to lớn của nghệ thuật: “Trên nền tảng cuộc sống của xã hội, nghệ thuật xây dựng đời sống tâm hồn cho xã hội”.

Cách lập luận chặt chẽ, sử dụng nhiều hình ảnh cùng với các dẫn chứng xác thực, bài tiểu luận “Tiếng nói của văn nghệ” đã góp phần tạo nên một phong cách phê bình, lí luận riêng của Nguyễn Đình Thi. Bài tiểu luận đã làm rõ vai trò, giá trị của văn nghệ đối với cuộc sống con người. Nhờ có văn nghệ mà tâm hồn con người được mở rộng, nó giúp con người có cái nhìn đa dạng, phong phú hơn về thế giới bên ngoài.
​​​​​​