Soạn Ngữ văn 9, bài 2: Thực hành tiếng Việt - Sách Kết nối tri thức

Câu 1 trang 47: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ điệp thanh trong các trường hợp dưới đây:
a. Khóc anh không nước mắt
Mà lòng đau như thắt
Gọi anh chửa thành lời
Mà hàm răng dính chặt.
(Hoàng Lộc, Viếng bạn)
b. Ô hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông…
(Bích Khê, Tì Bà)
c. Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
(Quang Dũng, Tây Tiến)
Trả lời:

Câu	Biện pháp tu từ điệp thanh	Tác dụng
a	- Tác giả lặp lại thanh điệu theo từng nhóm âm tiết: các nhóm âm T - T, B - B xuất hiện nhiều và xen kẽ với nhau Khóc(T) anh(B) không(B) nước(T) mắt(T) Mà(B) lòng(B) đau(B) như(B) thắt(T) Gọi(T) anh(B) chửa(T) thành(B) lời(B) Mà(B) hàm(B) răng(B) dính(T) chặt(T).	Giúp tạo nên nhịp điệu cho câu thơ lên, xuống liên tiếp như tiếng khóc nức nở của tác giả trước sự ra đi của người bạn thân thiết
b	- Cả 2 câu thơ đều chỉ sử dụng các âm tiết có cùng thanh bằng (B): Ô hay buồn vương cây ngô đồng Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông…	Giúp tạo nên âm hưởng dịu dàng, nhẹ nhàng, êm ái, miên man cho cảnh mùa thu đẹp đến nao lòng, như không có thực
c	- Tác giả đã: Lặp lại cấu trúc đan xen giữa âm bằng và âm trắc ở 3 câu thơ đầu (T-B-T và B-T-B) Chỉ sử dụng thanh bằng ở câu thơ thứ 4 Dốc(T) lên(B) khúc(T) khuỷu(T), dốc(T) thăm(B) thẳm(T) Heo(B) hút(T) cồn(B) mây(B) súng(T) ngửi(T) trời(B) Ngàn(B) thước(T) lên(B) cao(B), ngàn(B) thước(T) xuống(T) Nhà(B) ai(B) Pha(B) Luông(B) mưa(B) xa(B) khơi(B).	- Việc lặp lại cấu trúc (T-B-T và B-T-B) giúp tạo nhịp điệu lên xuống liên tục, từ đó khắc họa sự hiểm trở, cheo leo của địa hình, nguy hiểm của thiên nhiên núi rừng Việc sử dụng toàn thanh B ở câu thơ cuối giúp khắc họa sự bình yên, nhẹ nhàng, êm ái của không gian phía xa nơi núi rừng hiểm trở được tả ở 3 câu thơ trước

Câu 2 trang 48: Trong bài thơ Tiếng đàn mưa, biện pháp tu từ điệp thanh được Bích Khê sử dụng rất đặc biệt: điệp thanh theo từng nhóm âm tiết trong cùng một câu thơ. Hãy làm rõ tác dụng của biện pháp tu từ này trong bài thơ.
Trả lời:
- Trong bài thơ Tiếng đàn mưa, biện pháp tu từ điệp thanh được Bích Khê sử dụng là điệp thanh theo từng nhóm âm tiết trong cùng một câu thơ. Cụ thể, trong các câu thơ 1,2,5,9,13 có thứ tự thanh điệu là bằng - bằng- trắc; câu thơ 10 có thứ tự thanh điệu là trắc - bằng - bằng.
- Tác dụng của biện pháp tu từ này trong câu:
+ Tạo cho người đọc cảm giác về sự xuất hiện đều đặn, tuần hoàn, nhịp nhàng của các sự vật trong mưa.
+ Giúp tác giả nhấn mạnh vào cảm xúc được truyền tải qua bài thơ: cảm giác nhớ nhung, bồi hồi, chán nản.
+ Tạo tính nhạc dồn dập, hài hòa.

Câu 3 trang 48: Chỉ ra và cho biết tác dụng của biện pháp tu từ điệp vần trong đoạn thơ dưới đây:
Rơi hoa hết mưa còn rả rích,
Càng mưa rơi càng tích bóng dương
Bóng dương với khách tha hương
Mưa trong ý khách muôn hàng lệ rơi.
(Bích Khê, Tiếng đàn mưa)
Trả lời:
- Biện pháp điệp vần: dương…hương
- Tác dụng: Nhấn mạnh sự cô đơn dưới “bóng dương” đã làm tâm trạng sầu càng thêm sầu, buồn càng thêm buồn. Sự cô đơn như bao trùm, cùng nỗi nhớ về vùng đất xưa mà “muôn hàng lệ rơi”.