Soạn văn 7 sách Kết nối tri thức, bài 4: Gò Me

Trước khi đọc

Câu 1 - Trang 93: Em biết những bài thơ nào viết về miền đất Nam Bộ? Hãy đọc cho cả lớp nghe một đoạn thơ mà em yêu thích.
Trả lời:
- Em biết những bài như: Ngày hội non sông (Nguyễn Quang Toàn), Nhớ miền Đông  (Xuân Miễn), Cửu Long Giang ta ơi (Nguyên Hồng)…

- Bài thơ Nhớ miền Đông của Xuân Miễn có những câu làm em nhớ mãi:
Chưa chi mà đã nhớ miền Đông
Cứ muốn ôm ghì lấy núi sông
Ôi tiếng chim Hoàng kêu buổi sáng
Nỉ non trong lá vượn ru con
Ta sắp xa rồi, ta sắp xa
Những chiều rừng thẳm gió bao la
Bập bùng ngọn lửa trong lều nhỏ
Vang tiếng bầy voi giữa rú già ..

Câu 2 - Trang 93: Chia sẻ những điều em biết về vẻ đẹp của miền đất này
Trả lời:
Nam Bộ mang nhiều vẻ đẹp của văn hóa, thiên nhiên và con người:
- Nam Bộ là vùng đất cuối cùng phía Nam của đất nước. Nam bộ nằm rất gần biển Đông, là một vùng châu thổ màu mỡ với nhiều cửa sông đổ ra biển. Chính điều này đã tạo nên một Nam bộ trù phú, giàu có về văn hóa và nông sản. Nam bộ đã tạo nên cho mình những giá trị văn hóa vật chất và tinh thần vô cùng phong phú, độc đáo và một bản sắc rất riêng so với các vùng miền khác.
- Người dân Nam Bộ năng động, sáng tạo trong công việc và học tập; hào phóng, hiếu khách, trọng nhân nghĩa và có lòng yêu nước nồng nàn. Điều đó được thể hiện rõ nét trong cung cách sinh hoạt hàng ngày cũng như trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước.
 

* Đọc văn bản

Hình dung 1 - Trang 93: ánh sáng, âm thanh và không gian miền quê Gò Me
Trả lời:
- Gò Me hiện lên với ánh sáng, âm thanh và không gian thoáng đãng, đặc sắc:
+ Ánh sáng hiện lên phong phú với nhiều màu sắc, cung bậc của những quãng thời gian khác nhau trong ngày: ánh sáng trầm tĩnh của đốm hải đăng tắt, lóe; ánh sáng chói rực của mặt trời; ánh sáng lung linh của vầng trăng khuya.
+ Âm thanh vui tai của tiếng nhạc ngựa leng keng, lao xao của vườn mía, nhẹ nhàng của những mái lá.
+ Không gian mênh mông, thoáng đãng của miền quê với đồng ruộng, ao làng, biển cả.
⇒ Ánh sáng phong phú, không gian mênh mông và âm thanh rộn ràng như thiết tha mời gọi níu giữ con người ở lại với cuộc sống, với con người Gò Me

Hình dung 2 - Trang 94: Những chi tiết miêu tả các cô gái Gò Me
Trả lời:
- Các cô gái Gò Me được miêu tả với những chi tiết:
+ Má núng đồng tiền duyên dáng
+ Say sưa, cần cù trong công việc
+ Véo von điệu hò cổ truyền Nam Bộ
+ Tâm hồn mộng mơ theo bướm, theo chim.
=> Những chi tiết miêu tả đã thể hiện sự hồn nhiên, duyên dáng, hăng say trong công việc của những cô gái Gò Me

Hình dung 3 - Trang 94: Những chi tiết miêu tả thiên nhiên Gò Me
Trả lời:
- Thiên nhiên Gò Me hiện lên với sự trong mát, bình yên, giản dị của miền quê thân thiện:
+ Nằm dưới hàng me, nghe tre thổi sáo
+ Bướm chim bay lượn rập rờn
+ Chim cu gáy giữa trưa hanh nồng
+ Gió dìu xao xuyến bờ tre
=> Thiên nhiên Gò Me hiện lên như một bức tranh phong cảnh tươi đẹp với đầy đủ màu sắc trong mát của cây cối, âm thanh sinh động của tiếng chim và những hình ảnh động rập rờn của bươm bướm hay những chiếc lá đong đưa trong chiều hè.
 

* Sau khi đọc

Câu 1 - Trang 95: Qua nỗi nhớ của nhà thơ – một người con phải sống xa quê – cảnh sắc Gò Me hiện lên như thế nào?
Trả lời:
Qua nỗi nhớ của nhà thơ – một người con phải sống xa quê – cảnh sắc Gò Me hiện lên vừa bình dị, thân thuộc, vừa sinh động, lung linh:
- Không gian: được khắc họa với những cảnh vật rộng lớn, mênh mông (Con đê cát đỏ cỏ viền; Ruộng vây quanh, bốn mùa gió mát/ Lúa nàng keo chói rực mặt trời/ Ao làng trăng tắm, mây bơi/ Nước trong nước mắt người tôi yêu; Me non cong vắt lưỡi liềm/ Lá xanh như dải lụa mềm lửng lơ...).
- Âm thanh: sống động, giàu nhạc điệu (âm thanh leng keng của tiếng nhạc ngựa, róc rách của ao làng, lao xao của vườn mía, nhẹ nhàng của mái lá,…)
- Ánh sáng hiện lên phong phú với nhiều màu sắc, cung bậc của những quãng thời gian khác nhau trong ngày: ánh sáng trầm tĩnh của đốm hải đăng tắt, lóe; ánh sáng chói rực của mặt trời; ánh sáng lung linh của vầng trăng khuya.
- Cảnh vật Gò Me hiện lên với sự trong mát, bình yên, giản dị của miền quê thân thiện:
+ Nằm dưới hàng me, nghe tre thổi sáo
+ Bướm chim bay lượn rập rờn
+ Chim cu gáy giữa trưa hanh nồng
+ Gió dìu xao xuyến bờ tre
=> Thiên nhiên Gò Me hiện lên như một bức tranh phong cảnh tươi đẹp với đầy đủ màu sắc trong mát của cây cối, âm thanh sinh động của tiếng chim và những hình ảnh động rập rờn của bươm bướm hay những chiếc lá đong đưa trong chiều hè.

Câu 2 - Trang 95: Hình ảnh người dân Gò Me được tác giả khắc họa qua những chi tiết nào? Những chi tiết đó cho em cảm nhận gì về con người nơi đây?
Trả lời:
- Các cô gái Gò Me được miêu tả với những chi tiết:
+ Những chị, những em má núng đồng tiền/ Nọc cấy, tay tròn, nghiêng nón làm duyên/ Véo von điệu hát cổ truyền
+ Chị tôi má đỏ, thẹn thò/ Giã me bên trã canh chua ngọt ngào
=> Những chi tiết gợi lên hình ảnh những con người lao động chân chất, khỏe khoắn, duyên dáng, yêu đời, gắn bó với quê hương xứ sở,...

Câu 3 - Trang 95: Nói đến Gò Me, tác giả nhớ da diết điệu hò quê hương. Việc nhà thơ hai lần dẫn lại câu hò gợi cho em suy nghĩ gì?
Trả lời:
- Nhớ đến Gò Me, tác giả nhớ da diết điệu hò quê hương:
 “Hò ơ… Trai Biên Hòa lụy gái Gò Me
Không vì sắc lịch, mà chỉ vì mê giọng hò”
- Việc nhà thơ hai lần dẫn lại câu hò gợi cho em suy nghĩ:
+ Tác giả nhớ quê hương, nhớ những con người ở Gò Me, đặc biệt ấn tượng và không thể quên được về những cô gái nơi đây: Không chỉ duyên dáng, xinh đẹp mà còn hát hay và chân thành.

Câu 4 - Trang 95: Bài thơ Gò Me có nhiều hình ảnh sinh động, giàu sức gợi. Em thích những hình ảnh nào? Vì sao?
Trả lời:
- Em thích những hình ảnh:
+ Thiên nhiên: con đê cát đỏ, ao làng trăng tắm, lúa chói rực, vườn mía lao xao.
+ Con người: cắt cỏ, chăn bò, gối đầu lên áo.
- Những hình ảnh này khiến em cảm thấy cuộc sống nơi mảnh đất Gò Me gần gũi, thân thương, đáng yêu với con người chất phác, cần cù và thiên nhiên thì hiền hòa, luôn dang rộng vòng tay để ôm ấp, yêu thương, tạo nên những kỉ niệm, giấc mơ cho con người

Câu 5 - Trang 95: Nêu cảm nhận của em về tình cảm của tác giả đối với quê hương, đất nước được thể hiện trong bài thơ.
Trả lời:
- Bài thơ đã thể hiện tình cảm yêu mến, gắn bó, tự hào của tác giả dành cho quê hương Gò Me yêu quý của mình.
- Tình yêu của tác giả đối với Gò Me cứ lớn dần và sâu sắc hơn qua năm tháng, từ thuở ấu thơ đến khi trưởng thành. Tình yêu đó thể hiện ở sự gắn bó với quê hương, nỗi nhớ da diết khi phải xa quê và niềm tự hào về vẻ đẹp của quê hương - vẻ đẹp của thiên nhiên, con người, văn hóa, lịch sử,...

Câu 6 - Trang 95: Nhà thơ lấy tên một vùng đất làm nhan đề bài thơ. Hãy kể tên một số tác phẩm mà em đã học, đã đọc cũng có cách đặt nhan đề tương tự.
Trả lời:
- Việt Bắc (thơ) – Tố Hữu
- Đất Cà Mau (truyện ngắn) – Mai Văn Tạo
- Vàm Cỏ Đông (thơ) – Hoài Vũ
- Cô Tô (Kí) – Nguyễn Tuân
- Sông Đà
- Chiều sông Hương (Lê Hoàng)
- Sông Hương (Vũ Dung)
 

* Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nhận của em về đoạn thơ từ Ôi, thuở ấu thơ đến Lá xanh như dải lụa mềm lửng lơ.
Bài mẫu 1:
Từ cảm xúc của thiên nhiên, con người, mạch thơ trong Gò Me đã chuyển một cách tự nhiên sang bày tỏ suy ngẫm và tình yêu của nhà thơ trước quê hương. Quê hương, đất nước thường gợi lên ở mỗi con người niềm khát khao, nỗi nhớ và hi vọng. Với Hoàng Tố Nguyên cũng thế, ông say sưa mơ màng về một thuở ấu thơ bình dị, trong mát nơi làng quê:

“Ôi, thuở ấu thơ
Cắt cỏ, chăn bò
Gối đầu lên áo
Nằm dưới hàng me, nghe tre thổi sáo
Lòng nghe theo bướm, theo chim
 Me non cong vắt lưỡi liềm
Lá xanh như dải lụa mềm lửng lơ”

Lời thơ như ngân lên thành lời ca. Tuổi thơ của tác giả là những ngày tháng êm đềm, bình dị mà chan chứa yêu thương. Đó là tuổi thơ trong mát, thấm đẫm kỉ niệm của trẻ em nông thôn, cùng cắt cỏ, chăn bò, hòa vào thiên nhiên, lắng nghe những giai điệu dịu mát từ thiên nhiên vọng về. Đoạn thơ giản dị về ý tứ nhưng lại mênh mông những nỗi niềm yêu mến, tự hào về miền quê thân yêu

Bài mẫu 2:
Bài thơ “Gò Me”, đặc biệt là  đoạn thơ từ Ôi, thuở ấu thơ đến Lá xanh như dải lụa mềm lửng lơ của tác giả Hoàng Tố Nguyên đã để lại trong lòng em nhiều ấn tượng sâu sắc về nỗi niềm yêu quê, nhớ quê da diết của một con người Nam Bộ đang sống xa quê. Đầu tiên, tác giả nhớ về “thuở ấu thơ”, khi mà tác giả đi “cắt cỏ, chăn bò” với những kỉ niệm đẹp. Khi ra đồng cắt cỏ, “gối đầu lên áo” và “nằm dưới hàng me”, tác giả thấy thiên nhiên quê mình thật đẹp. Đó là nơi có “tre thổi sáo”, có những chú “bướm”, có những chú chim dễ thương. Nơi đó có lá “me non” cong vắt như lưỡi liềm và lá xanh “như dải lụa mềm lửng lơ”. Biện pháp nhân hóa “tre thổi sáo” và biện pháp so sánh lá me cong như “lưỡi liềm”, lá xanh như dải lụa mềm đã góp phần làm cho bài thơ thêm sinh động, hấp dẫn.