Soạn văn 7 sách Kết nối tri thức, bài 5: Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Câu 1 - Trang 107: Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.
Trả lời: 
- Một số bài hát về mùa xuân:
+ Lắng nghe mùa xuân
+ Câu chuyện đầu năm
+ Ước nguyện đầu xuân
+ Mùa xuân đó có em
+ Đón xuân này nhớ xuân xưa

- Một số bức tranh về mùa xuân:

Câu 2 - Trang 107: Em thích nhất điều gì ở mùa xuân?
Trả lời:
Xuân đến cây cối đâm chồi nảy lộc, một năm mới lại được bắt đầu khi những cánh đào thắm nở rộ. Xuân đến quê tôi rất sôi động, náo nhiệt. Cảnh sắc chợ Tết quê tôi chính là nét vẽ sinh động mà tôi yêu thích nhất. Chợ quê tôi không quá to nhưng vẫn bày bán rất nhiều những mặt hàng cần thiết cho một năm mới đến. Khu đồ ăn, khu hoa quả hay khu quần áo đều tấp nập người qua. Không khí vui tươi, ồn ào đã bao trùm lên khắp không gian. Cảnh chợ Tết mỗi năm ở quê tôi chính mãi in đậm trong kí ức của tôi.
 

* Đọc văn bản

Kết nối - Trang 107: Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?
Trả lời:
- Đúng vì: “Tự nhiên như thế: Ai cũng chuộng mùa xuân”

Hình dung 1 - Trang 107: Những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân
Trả lời:
- Những loài cây sắp trổ lá, đơm hoa vào mùa xuân: 
+ Cây mai
+ Cây đào
+ Cây chổi mận

Hình dung 2 - Trang 107: Không gian đặc trưng của mùa xuân của miền Bắc
Trả lời:
Không gian mùa xuân của miền Bắc: có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,…

Theo dõi - Trang 108: Chú ý những cảm giác của tác giả trong mùa xuân
Trả lời:
- Những cảm giác của tác giả trong mùa xuân:
+ Thấy một cái thú giang hồ “êm ái”
+ “lòng mình say sưa”
+ “muốn phát điên”
+ “ngồi yên không chịu được”
+ Tim “trẻ hơn”, “đập mạnh hơn”
+ Thấy ai cũng muốn “yêu thương”
+ Lòng ấm lạ lùng
+ Lòng cảm như hoa nở, bướm ra ràng

Hình dung 3 - Trang 108: Hình dung bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau Rằm tháng Giêng
Trả lời:
Bức tranh mùa xuân:
- Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
- Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác
- Mưa xuân thay thế cho mưa phùn khi trời đã hết nồm
- Những màu xanh tươi hiện lên bầu trời chứ không còn là nền trời đùng đục như pha lê mờ.
- Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy hoa
- Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng
- Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy nhựa sống

Hình dung 4 - Trang 109: Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng
Trả lời:
Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng:
- Đêm xanh biêng biếc, nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.
- Trời vẫn rét tình tứ đêm khuya
- Đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc
-> Khung cảnh nên thơ, trữ tình

* Sau khi đọc
Câu 1 - Trang 110: Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình
Trả lời:
- Chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội vào đầu tháng Giêng:
+ Cây mai, cây đào, cây chổi mận tràn đầy nhựa sống
+ Mưa riêu riêu, không khí lành lạnh
+ Có tiếng nhạn kêu trong đêm, tiếng trống chèo, câu hát huê tình
- Chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội sau rằm tháng Giêng
+ Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt như đầu Giêng nhưng nức một mùi hương man mác
+ Mưa xuân thay cho mưa phùn
+ Độ tám, chín giờ: nền trời sáng hồng hồng
+ Cuối tháng Giêng có những đêm trăng đẹp
- Chi tiết miêu tả không gian gia đình.
+ Đoàn tụ, êm đềm
+ Trên kính, dưới nhường
+ Bàn thờ Phật, Thánh, Tổ tiên khiến lòng ấm lạ

Câu 2 - Trang 110: Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?
Trả lời:
Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên và con người đều được trỗi dậy:
- Thiên nhiên: rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; đồi núi chuyển mình, sông hồ rung động; sông xanh, núi tím; máu cũng căng lên trong lộc của loài nai; mầm nôn của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ;…
=> Thiên nhiên căng tràn sức sống
- Con người: nghe như lòng mình say sưa một cái gì đó – có lẽ là sự sống; nhựa sống ở trong người căng lên; tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, đập mạnh hơn; “sống” lại và thèm khát yêu thương, thấy ai cũng muốn yêu thương; trong lòng như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan; cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa
=> Con người cũng tràn đầy sự tươi mới, tràn đầy sức sống

Câu 3 - Trang 110: Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến
Trả lời:
- Tác giả bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình với mùa xuân, với thiên nhiên: “Tôi sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần….”
- Tác giả đã diễn tả lòng mình, cảm nhận của bản thân mình qua hàng loạt những hình ảnh so sánh:
+ “thấy một cái thú giang hồ êm ái như nhung”
+ Liên tưởng thú vị:  “Nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành các lá nhỏ lí tí giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh”.
+ Liên tưởng đặc sắc: “Y như những con vật phải nằm thu mình một nơi trốn rét thấy nắng ấm trở về thì lại bò ra để nhảy nhót kiếm ăn”
- Sử dụng hàng loạt những động từ mạnh: phát điên lên, không chịu được, “sống” lại,….

Câu 4 - Trang 110: Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?
Trả lời:
- Bố cục bài tùy bút được triển khai theo một cảm hứng chủ đạo: cảm hứng về mùa xuân
- Chủ để của văn bản được nêu từ câu mở đầu: “ai cũng chuộng mùa xuân”
- Lí lẽ và dẫn chứng:
+ Lí lẽ: Ai bảo đươc non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được hai người mê luyến mùa xuân.
+ Dẫn chứng là những “phỏng đoán” đầy tính chủ quan dưới dạng câu hỏi đồng thời là câu trả lời cho các nhân vật tưởng tượng: em gái, chàng trai, thiếu phụ
- Tác giả lấy chính những trải nghiệm của mình về mùa xuân – “mùa xuân của tôi” để chứng minh lời khẳng định trên. Những cảm nhận về mùa xuân được soi chiếu qua tình yêu sâu nặng với quê nhà. Ai cũng chuộng mùa xuân, nhất là mùa xuân lại gắn với những kỉ niệm, hồi ức gần gũi, chan chứa yêu thương

Câu 5 - Trang 110: Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?
Trả lời:
- Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu.
- Cách viết này cho em hiểu tác giả là một người sống vui vẻ, lạc quan, yêu đời. Ông yêu quê hương và mùa xuân trên quê hương tha thiết.

Câu 6 - Trang 110: Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?
Trả lời:
Câu văn như lời trò chuyện tâm tình: “Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn?”.
=> Lời văn khiến người đọc hình dung tác giả đang trò chuyện với một cô gái bên cửa sổ về cảnh sắc thiên nhiên mùa xuân đến với hàng loạt những loài cây đang đâm chồi nảy lộc.
 

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân.
Bài mẫu 1: 
Xuân đến mang theo nhựa sống cho quê hương tôi. Bầu trời trong xanh, không một gợn mây đen cùng với không khí trong lành, mát mẻ đã tác động vào da thịt khiến tôi cảm nhận được thời tiết dịu nhẹ khi xuân sang. Những bông hoa nhỏ sau một thời gian ngủ đông đã vươn mình dậy đón những tia nắng của bình minh, những cành cây khẳng khiu, trơ trọi giờ đã trồi lên những lộc xanh mướt. Mùi hương man mác của ngọn cỏ hòa cùng cơn gió se lạnh bay khắp không gian. Những cánh bướm, chú ong đều đang tung bay, dang rộng đôi cánh bay lượn trên bầu trời. Thiên nhiên đất trời khi xuân đến thật đẹp làm sao!

Bài mẫu 2:
Thế là mùa xuân tươi đẹp đã tới. Đàn chim én từ đâu rủ nhau về, bay lượn khắp bầu trời. Chúng cất cao tiếng hót đón chào mùa xuân. Thoảng trong bầu không khí trong lành, làn mưa bụi quyện theo hoa xoan tím lớp lớp rơi đầy ngõ. Cũng có những ngày nắng xuân yếu ớt, ửng hồng, nhuộm vào cảnh vật. Hoa đào, hoa mơ nở rực rỡ đầy cành tô điểm cho đời sức sống mới. Cây cối trút bỏ lớp áo xám xịt của mùa đông để nô nức đâm chồi, nảy lộc. Con đường làng em rộn ràng người đi lại: người đi chúc tết, đi hội làng, đi chợ xuân... ai nấy đầy vui mừng, rạng rỡ. Mùa xuân đã mang lại cho thiên nhiên, đất trời bao điều kì diệu và tươi mới.