Giải Công dân 8 sách Kết nối tri thức, bài 9: Phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại

Tai nạn vũ khi, cháy, nổ và các chất độc hại luôn là nỗi ám ảnh đối với con người vì nó gây ra những tổn thất to lớn cho cá nhân gia đình và toàn xã hội. Do đó,...
Hãy kể về một vụ tai nạn vũ khí, cháy, nổ, các chất độc hại mà em biết và nêu những việc nên làm để phòng, tránh tai nạn đó.
Trả lời:
- Một số vụ tai nạn vũ khí, cháy, nổ, các chất độc hại mà em biết:
+ Cháy quán Karaoke An Phú ở Bình Dương (tháng 9/2022) khiến 32 người thiệt mạng
+ Ngộ độc thực phẩm tại trường Ischool Nha Trang (tháng 11/2022) khiến 665 học sinh phải nhập viện, trong đó có 1 trường hợp học sinh tử vong.
+ Nổ do cưa bom tại khu đô thị Văn Phú (Hà Đông) vào tháng 3/2016 khiến 4 người tử vong.

- Những việc nên làm để phòng, tránh tai nạn vũ khí, cháy, nổ, các chất độc hại:
+ Tự giác tìm hiểu, nâng cao nhận thức và thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
+ Tích cực tuyên truyền, vận động gia đình, bạn bè và mọi người xung quanh thực hiện tốt các quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
+ Tố cáo những hành vi: vi phạm hoặc xúi giục người khác vi phạm các quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.


1. Phân loại, nguy cơ, hậu quả của tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại
Bố mẹ đi vắng, bạn M dùng ấm điện để đun nước nhưng mải chơi bỏ quên khiến ấm chập điện bốc cháy. Ngọn lửa nhanh chóng lan ra nhiều đồ đạc trong nhà khiến bạn rất sợ hãi,.....
Gia đình ông C làm nghề thu mua phế liệu, trong đó có cả bom, đạn,... từ thời chiến tranh còn sót lại. Một lần, ông C cùng con trai đnag cưa bom để lấy sắt,.....
Theo thống kê của Bộ Y tế, từ ngày 18-6-2022 đến ngày 17-7-2022, cả nước xảy ra 13 vụ ngộ độc thực phẩm làm 85 người ngộ độc. Trong đó, có 5 vụ ngộ độc do độc tốt tự nhiên,.......
a. Các thông tin, trường hợp trên đề cập đến những loại tai nạn nào? Theo em, còn có những loại tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại nào khác.
b. Hành vi của một số nhân vật trong các bức tranh trên có nguy cơ dẫn đến những tai nạn gì? Hãy kể thêm một số nguy cơ khác mà em biết,
c. Trong các thông tin, trường hợp trên, tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại đã gây ra những hậu quả gì? Hãy kể thêm một số hậu quả khác do tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại gây ra.
Trả lời:
- Các loại tai nạn được phản ánh trong những đoạn thông tin trên:
+ Thông tin 1: Tai nạn cháy, nổ do chập điện
+ Thông tin 2: Tai nạn nổ do hoạt động cưa bom
+ Thông tin 3: Tai nạn ngộ độc thực phẩm

- Những loại tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại khác:
+ Cháy nổ ro hoạt động: rà phá bom, mìn,…
+ Cháy, nổ do: rò rỉ khí ga; nắng nóng kéo dài; sét đánh hoặc do để những vật liệu dễ cháy gần nguồn nhiệt.
+ Tai nạn do tự chế tạo pháo, súng hoặc cất giấu vũ khí trong nhà.
+ Ngộ độc thủy ngân;
+ Ngộ độc thực phẩm do chế biến và bảo quản thực phẩm sai cách.

b. Nguy cơ tai nạn trong các bức tranh:
+ Tranh số 1: sử dụng điện thoại, thiết bị điện tử tại trạm đổ xăng, dầu => nguy cơ dẫn đến tai nạn cháy, nổ.
+ Tranh 2: tự chế súng để săn bắt thú rừng => nguy cơ dẫn đến: nổ, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của bản thân cùng những người xung quanh.

- Một số nguy cơ khác:
+ Cháy nổ ro hoạt động: rà phá bom, mìn,…; rò rỉ khí ga; nắng nóng kéo dài; sét đánh hoặc do để những vật liệu dễ cháy gần nguồn nhiệt.
+ Tai nạn do tự chế tạo pháo hoặc cất giấu vũ khí trong nhà.

c) Hậu quả từ tai nạn do: vũ khí, cháy, nổ và chất độc hại gây ra:
Hậu quả từ các trường hợp trên: gây sát thương và dễ gây cháy nổ tới những người xung quanh đồng thời dễ làm tổn hại kinh tế, mất trật tự an toàn xã hội,...
- Một số hậu quả khác do tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại gây ra.Chết người; ảnh hưởng đến sức khỏe; thiệt hại tài sản gia đình, cá nhân, xã hội; gây tàn phế; ô nhiễm môi trường. Cụ thể:
- Số người bị thương là 474 người trong đó có 25 người chết và 449 người bị thương.
- Thiệt hại về tài sản quá các vụ cháy là 902.910 triệu đồng.
- Gần 20.000 người bị ngộ độc thực phẩm, 246 người tử vong. Đến năm 2000 có 930 người ngộ độc và hai người tử vong.
 

2. Quy định cơ bản của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, và các chất độc hại

a) Dựa vào thông tin pháp luật, em hãy chỉ ra các chủ thể trong thông tin, trường hợp 2, 3, 4, 5 đã thực hiện quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại như thế nào.
b) Em hãy nêu một số quy định khác của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
Trả lời:
- Trường hợp 2:
+ Anh X có ý định mua vật liệu về nhà tự quấn pháo. Nếu thực hiện hành vi này, anh X sẽ vi phạm khoản 2 điều 5 Luật quản lí, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2017.
+ Anh D từ chối tham gia và khuyên anh X không nên làm pháo. Hành vi của anh D là thực hiện đúng quy định của pháp luật.

- Trường hợp 3:
+ Hành vi chế tạo, tàng trữ, mua bán vũ khí, công cụ hỗ trợ của 10 đối tượng trên địa bàn tỉnh Kiên Giang đã vi phạm khoản 2 điều 5 Luật quản lí, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2017.
+ Cơ quan công an tỉnh Kiên Giang đã thực hiện đúng quy định của pháp luật khi khởi tố và bắt tạm giam 10 đối tượng có hành vi chế tạo, tàng trữ, mua bán vũ khí, công cụ hỗ trợ.

- Trường hợp 4:
+ Người hàng xóm khuyên gia đình ông B dùng hóa chất để làm sạch đồ ăn từ nội tạng động vật. Hành vi này vi phạm quy định của khoản 3 điều 7 Luật hóa chất năm 2007.
+ Gia đình ông B đã thực hiện đúng quy định của pháp luật về phòng chống tai nạn do chất độc hại gây ra.
- Trường hợp 5: Anh Q và nhóm bạn đã thực hiện đúng quy định của pháp luật về phòng, chống tai nạn cháy nổ.

b) Một số quy định khác của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại:
- Khoản 2 điều 8 Luật Hóa chất năm 2007 nghiêm cấm thực hiện hành vi: không công bố thông tin cần thiết, cung cấp thông tin không đầy đủ, thông tin sai lệch, che giấu thông tin về đặc tính nguy hiểm của hóa chất, sản phẩm chứa chất nguy hiểm.
- Khoản 3 điều 5 Luật quản lí, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2017, sửa đổi, bổ sung năm 2020 nghiêm cấm thực hiện hành vi: mang trái phép vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ, công cụ hỗ trợ vào/ ra khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc nơi cấm, khu vực cấm, khu vực bảo vệ và mục tiêu bảo vệ.
 

3. Trách nhiệm của công dân trong việc phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại

a) Em hãy cho biết những nhân vật trong các bức tranh trên đã làm gì để phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
b) Em hãy chỉ ra trách nhiệm của công dân trong việc phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
c) Nêu những việc em cần làm để phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
Trả lời:
a.
- Tranh số 1: khi phát hiện một vật thể lạ giống mìn, bạn học sinh nữ đã: tránh xa vật thể, cảnh báo mọi người xung quanh và báo thông tin cho người lớn tin cậy.
- Tranh số 2: các bạn học sinh tham gia hoạt động tuyên truyền về phòng chống tai nạn do vũ khí, cháy, nổ, chất độc hại.
- Tranh số 3: gia đình bạn học sinh nữ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng quy trình.
- Tranh số 4: khi phát hiện 2 bạn T và H có ý định mua đồ về để chế tạo pháo, bạn học sinh nữ đã báo cáo thông tin tới giáo viên.

b. Trách nhiệm của công dân trong việc phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại:
- Tự giác tìm hiểu nâng cao nhận thức và thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ...
- Tích cực tuyên truyền, vận động gia đình, bạn vè và mọi người xung quanh thực hiện tốt các quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại....

c. Những việc em cần làm để phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại:
+ Tự giác tìm hiểu và thực hiện nghiêm chỉnh các quy định về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
+ Tuyên truyền, vận động bạn bè và mọi người xung quanh thực hiện tốt các quy định.
+ Chủ động trang bị cho bản thân những kiến thức, kĩ năng để phòng ngừa/ ứng phó với tai nạn.
 

* Luyện tập

Câu 1 - Trang 57: Em tán thành hay không tán thành với những ý kiến dưới đây? Vì sao?
a) Chỉ có những người thiếu hiểu biết mới gặp phải tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
b) Phòng cháy, chữa cháy là trách nhiệm riêng của lực lượng cứu hoả.
c) Các tai nạn hóa chất độc hại có thể để lại hậu quả xấu đối với những thế hệ sau.
d) Thực hiện tốt các quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại là góp phần bảo vệ và phát triển đất nước.
Trả lời:
- Ý kiến a) Không đồng tình. Vì: bất cứ ai cũng có thể gặp phải tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại.
- Ý kiến b) Không đồng tình. Vì: Phòng cháy, chữa cháy là trách nhiệm của mọi công dân, cơ quan, tổ chức và xã hội.
- Ý kiến c) Đồng tình. Vì: các tai nạn hóa chất độc hại có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài và phức tạp đối với sức khỏe của con người. Ảnh hưởng của hóa chất độc hại không dừng lại ở một thế hệ, mà có thể để lại di chứng ở nhiều thế hệ. Ví dụ: ở Việt Nam, chiến tranh đã qua đi hàng chục năm, những di chứng, ảnh hưởng của chất độc màu da cam vẫn còn để lại, gây đau khổ cho nhiều người.
- Ý kiến d) Đồng tình. Vì: tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của đất nước, xã hội và môi trường sinh thái. Do đó, thực hiện tốt các quy định của pháp luật về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại cũng là hành động góp phần bảo vệ và phát triển đất nước

Câu 2 - Trang 57: Theo em, các trường hợp sau tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại như thế nào?
a) Mọi người đều được phép tàng trữ, sử dụng vũ khí.
b) Tàng trữ thuốc pháo, thuốc nổ trong nhà.
c) Sử dụng mọi hoá chất trong sản xuất, chế biến, bảo quản thực phẩm.
d) Không tắt quạt điện, ti vi khi ra khỏi nhà.
Trả lời:
- Trường hợp a) Mọi người đều được phép tàng trữ, sử dụng vũ khí => tiềm ẩn nguy cơ nổ hoặc các đối tượng xấu sử dụng vũ khí để xâm phạm sức khỏe, tính mạng, tài sản của người khác.
- Trường hợp b) Tàng trữ thuốc pháo, thuốc nổ trong nhà => tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tai nạn cháy, nổ.
- Trường hợp c) Sử dụng mọi hoá chất trong sản xuất, chế biến, bảo quản thực phẩm => tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm.
- Trường hợp d) Không tắt quạt điện, ti vi khi ra khỏi nhà => tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tai nạn cháy, nổ (do cháy, chập điện).

Câu 3 - Trang 58: Theo em, những hành vi dưới đây có thể dẫn đến những hậu quả gì?
a) Chị C gọi vào số điện thoại cứu hoả để trêu đùa.
b) Bà Q hái nấm lạ trong rừng về nấu ăn.
c) Nhặt được vật thể lạ giống quả lựu đạn, anh D mang đi bán đồng nát.
d) Anh K mở bật lửa kiểm tra bình xăng xe máy.
Trả lời:
- Hành vi a) Hậu quả: chị C bị xử lí theo quy định của pháp luật (vì: hành vi báo cháy giả đã vi phạm khoản 4 điều 13 luật phòng cháy và chữa cháy năm 2001, sửa đổi, bổ sung năm 2013).
- Hành vi b) Hậu quả: bạn Q bị ngộ độc thực phẩm, có thể gây nguy hại đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng; gia đình bà Q bị thiệt hại về kinh tế (do tốn kém kinh phí điều trị).
- Hành vi c) Hậu quả: tai nạn cháy, nổ; gây thiệt hại về sức khỏe, tính mạng và kinh tế của các cá nhân.
- Hành vi d) Hậu quả: tai nạn cháy, nổ; gây thiệt hại về sức khỏe, tính mạng và kinh tế của các cá nhân.

Câu 4 - Trang 58: Em hãy xử lí các tình huống dưới đây:
a) Cuối tuần, Đoàn thanh niên xã tổ chức hoạt động tuyên truyền phổ biến kiến thức pháp luật về phòng cháy, chữa cháy cho học sinh. Bạn A xin phép bố mẹ được tham gia, tuy nhiên bố mẹ bạn cho rằng đó không phải là hoạt động học tập nên không đồng ý.
Nếu là bạn A, em sẽ thuyết phục bố mẹ như thế nào?

b) Nghỉ hè, bạn T được mẹ đưa về quê chơi với ông bà và cậu út. Bạn thấy cậu út thường xuyên dùng thuốc trừ sâu phun cho rau và cây ăn quả. Cậu bảo, số rau và hoa quả đó trồng để bán nên cần phun nhiều thuốc để ngăn sâu bọ phá hoại.
Nếu là bạn T, dựa vào những quy định của pháp luật, em sẽ nói gì với cậu út?

c) Hai bạn M và P đang bắt cua ở con mương gần nhà thì vô tình mò được một vật có hình dáng giống khẩu súng được bao bọc kĩ. Bạn M muốn mang vật đó giao nộp cho cơ quan công an ngay. Tuy nhiên, bạn P lại muốn đem về nhà để hỏi ý kiến người lớn, nếu chắc chắn là súng thì giao nộp cũng không muộn.
Nếu là bạn M, dựa vào những quy định của pháp luật, em sẽ làm gì?
Trả lời:
a. Nếu là bạn A em sẽ nói với bố mẹ về nguy cơ dẫn đến tai nạn vũ khí, cháy, nổ và chất độc hại rất nguy hiểm nên chúng ta cần phải tìm hiểu, nâng cao nhận thức về phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháym nổ và các chất độc hại.
b. Nếu là bạn T em sẽ nói với cậu út nguy cơ độc hại và gây ngộ độc của thuốc trừ sâu cho người ăn nên hạn chế sử dụng và sử dụng đúng theo chỉ định quy trình của nhà nước quy định.
c. Nếu em là bạn Mem sẽ nói cho bạn P biết nguy cơ về việc tàng trữ, vũ khí rất nguy hiểm có thể gây chết người, đồng thời nếu không giao cho cơ quan chức năng thì sẽ là hành vi phạm pháp luật.

Câu 5 - Trang 58: Em đã thực hiện việc phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ và các chất độc hại như thế nào? Đối với những việc thực hiện chưa tốt, hãy nêu cách khắc phục theo bảng gợi ý dưới đây:

Việc đã thực hiện tốt	Việc chưa thực hiện tốt	Cách khắc phục những việc chưa thực hiện tốt

Trả lời:

Việc đã thực hiện tốt	Việc chưa thực hiện tốt	Cách khắc phục những việc chưa thực hiện tốt
- Nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật về phòng, chống cháy, nổ.	- Chưa thực hiện tốt quy định về phòng, chống tai nạn do chất độc hại. Ví dụ: + Thường xuyên mua và sử dụng đồ ăn vặt trước cổng trường. + Sử dụng phẩm màu và phụ gia trong chế biến và bảo quản thực phẩm.	- Chỉ mua và sử dụng những thực phẩm/ đồ ăn rõ nguồn gốc, xuất xứ, chất lượng đảm bảo. - Không sử dụng phẩm màu và phụ gia trong chế biến và bảo quản thực phẩm.

 

* Vận dụng

Câu 1 - Trang 58: Em hãy viết một đoạn văn về tầm quan trọng của việc phòng ngừa tai nạn vũ khí, cháy, nổ, các chất độc hại và chia sẻ với các bạn trong lớp.
Trả lời:
Trong xã hội hiện nay vấn đề về phòng trống tai nạn vũ khí,cháy nổ,...đã  chở thành một chủ đề đáng lo ngại.Về vấn đề này,nguyên nhân chủ yếu là do ý thức của mỗi người dân,nếu như mọi người đều có ý thức phòng ngừa thì sẽ giảm được các vụ tai nận về vũ khí,cháy nổ,...nếu như các vẫn đề này được giải quyết thì thiệt hại về người sẽ được giảm xuống đáng kể,nhưng nếu còn để vấn nạn này tiếp tục diễn ra mà không có các biện pháp để phòng tránh thì số người tử vong sẽ rất cao.Về vấn đề trên các cơ quan chức năng cần vào cuộc để sớm có biện pháp xử lý triệt để vấn đề này,ngày nào các vấn nạn này còn xảy ra thì người dân vẫn chưa hẳn sống trong an toàn.Xã hội chúng ta bây giờ đang trên đà phát triển mạnh,nên các vấn đề trên cần được xử lý sớm,để xã hội chúng ta phát triển lành mạnh,văn minh ở mọi mặt.